شريعتي بر كشمكشي دروني و تنشي اگزيستانسيل در زندگي و در بسياري از آثارش تاكيد داشته است: تنش ميان عقل و دل؛ احساس و انديشه، ميان دكارت و پاسكال و… اين تنش رد پاي خود را در زندگي اجتماعي و حيات ذهني و عاطفي او نيز گذاشته است. در نامه‌اي به فرزندش احسان از تضاد ميان “جايگاه اجتماعي” و وضعيت انساني” خود سخن مي‌گويد و اينكه علي رغم علاقه‌اش به هنر و ادبيات مجبور شده است جامعه شناسي را همچون رشته تحصيلي ادامه دهد. در دهه ٣٠ يكي از مشغوليت‌هاي او ادبيات و شعر است. اگرچه از اواخر دهه ٣٠ ديگر شعر نمي گويد اما با آغاز تدريس در دانشكده ادبيات مشهد و سپس سخنراني در حسينيه ارشاد اشكال ديگر فعاليت‌هاي هنري را پي مي‌گيرد. به طور مشخص مي‌توان به علاقه شريعتي به تئاتر اشاره كرد. دانشجويان او در دانشكده مشهد ( ايرج صغيري، رضا دانشور و داريوش ارجمند) همگي به ياد مي‌آورند كه شريعتي با چه شعفي اجراي تئاتر ابوذر را در مشهد و سپس در تالار حسينيه ارشاد پي مي‌گرفته است. در ليست پيشنهادي شريعتي براي فعاليت‌هاي ضروري فرهنگي در كتاب “چه بايد كرد “مي‌توان اهميت و جايگاه هنر را ديد.
مهمترين سهم را در آثار شريعتي، ادبيات و شعر بر عهده دارند. او از همان اوايل جواني با دنياي شعر سر و كار دارد. در روزنامه خراسان برخي از اشعارش را به چاپ مي‌رساند، در محافل شعراي جوان خراسان فعال است، در دانشكده ادبيات مشهد نشست‌هاي ادبي برقرار مي‌كند ، درباره شعر مي‌نويسد و ترجمه مي‌كند. “در نقد ادب “، اثر مندور را براي پايان نامه فوق ليسانس ترجمه كرده، “ادبيات چيست ؟”سارتر را بعد از بازگشت از فرانسه در مجله روشنگر به چاپ رسانده است. شريعتي رساله‌هايي كوچك نيز در اين باب نوشته : ” شعر چيست؟”، “مذهب دري است و هنر پنجره‌اي”، “هنر گريزي از آنچه هست”. “هنر در انتظار موعود” نيز نام كنفرانسي است در حسينيه ارشاد. (دفتر شعر و نمونه‌هايي از روزنامه خراسان و چند شعري كه در مجموعه هنر امده است. )
روزنامه نگاری نیز یکی دیگر از اشکال فعالیتهای فرهنگی شریعتی است که مدت کوتاهی از زندگی فرهنگی شریعتی را به خود اختصاص داده است. شریعتی قبل از آغاز فعالیت حرفه‌ای در حسینیه ارشاد در بعضی از نشریات فرهنگی دهه‌های ۳۰ و ۴۰ در داخل (خراسان، هیرمند) و خارج ( ایران آزاد، نامه‌ی پارسی،…)قلم می‌زده است.
شریعتی شاعر (۱۳۲۷ ـ ۱۳۳۸)
شریعتی شاعر (شمع)
شریعتی از نوجوانی به حوزه‌ی شعر توجه نشان می‌داده و در همین زمینه طبع‌آزمایی کرده است. بسیاری همچون شفیعی کدکنی به حضور فعال او در محافل شعری و ادبیِ مشهد اشاره کرده‌اند. او از اولین اشخاصی است که شعر نوی نیمایی را به این محافل کشاند. برخی از اشعارش در روزنامه‌ی خراسان در فواصل ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۴ چاپ شده و بسیاری نیز در دفتر شعر او مکتوم مانده است.
اشعار این دفتر در فواصل سال‌های ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۸ سروده شده‌اند. در نوشته‌های خصوصی‌اش به این موضوع اشاره می‌کند که وصیت کرده است اشعار این دفتر سوزانده شود و هرگز چاپ نشود به جز اشعاری که در مجموعه‌ی هنر (مجموعه آثار، جلد ۳۲) منتشر شده: شمع زندان، من چیستم؟، از این‌جا ره به جائی نیست، در کشور، و… موضوعات این اشعار که اغلب در سبک غزل سروده شده است، عمدتاً عشق است و تنهایی و مرگ و سیاست. تعهد به وصیتِ شریعتی در چاپ نکردنِ اشعارِ این دفتر از سوی خانواده، تخیلِ برخی را فعال کرده تا نتیجه بگیرند که دلیلِ عدم انتشارِ شعرهای شریعتی این بوده است که برخی از این شعرها در ستایش دولت‌مدارانِ وقت بوده. البته این پرسش هم مطرح است که بازماندگان تا کجا متعهد به وصیتِ شخصیت‌های اجتماعی هستند؟ آیا آثارِ شخصیت‌ها متعلق به مِلک عمومی نیست؟
«… و شعرهایم همه به دقت جمع‌آوری شود و سوزانده شود که نماند مگر “قوی سپید” و “غریق راه” و “در کشور” و “شمع زندان”.» (علی شریعتی، با مخاطب‌های آشنا، بخشِ وصیت. مجموعه آثار، جلد ۱، صفحه‌ی۲۴۳.)
شریعتی روزنامه‌نگار (۱۳۳۰ ـ ۱۳۴۹)
شریعتی روزنامه‌نگار
از فعالیت مطبوعاتی شریعتی در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۹ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
روزنامه خراسان (دهه ۳۰)
روزنامه‌نگاری در فرانسه (۱۳۳۰ ـ ۱۳۴۲)
پیام کنفدراسیون (۱۳۴۱)
هیرمند (۱۳۴۶)
فردوسی (۱۳۴۹)
انسان و جهان؛ نشریه‌ی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگده ادبیات دانشگاه تهران (۱۳۵۰)
شریعتی و فعالیتهای هنری (۱۳۴۹ ـ ۱۳۵۱)
شریعتی و فعالیتهای هنری
شریعتی در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۱در چند برنامه‌ی هنری نیز مشارکت داشت:
نمایشنامه ابوذر (۱۳۴۹ ـ ۱۳۵۱)
برگزاری نمایشگاه نقاشی در حسینیه ارشاد (اسفند ۱۳۵۰)
نگارش نمایشنامه سربداران (مهر ۱۳۵۱)
(بیشتر…)
آغاز سلسله دروس تاریخ و شناخت ادیان و اسلام شناسی در حسینیه ارشاد (۱۳۵۰ ـ ۱۳۵۱)
-
- چاپ اول ۱۳۵۰ – ۱۰۰۰۰نسخه
آغاز سلسله دروس تاریخ و شناخت ادیان و اسلام شناسی در حسینیه ارشاد
شریعتی از سال ۱۳۵۰ پس از آنکه از سوی دانشکده مشهد به وزارت علوم در تهران منتقل شد در کنار سلسه کنفرانس‌ها در دانشکده‌های مختلف کشور و نیز در حسینیه ارشاد به برگزاری کلاس‌هایی در حوزه تاریخ ادیان و اسلام شناسی مبادرت ورزید. کلاس‌های تاریخ و شناخت ادیان جمعأ از چهارده درس تشکیل شده است و عمدتأ متمرکز است بر تاریخ ادیان غیر ابراهیمی.
سلسله دروس اسلام شناسی هندسی نیز در ۲۷ جلسه در فاصله یک سال از ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۱ به طول انجامید، بخشی از این دروس در زمان حیات علی شرعیتی از نوار پیاده و منتشر شدند و توسط خود شریعتی تصحیح شدند. این کلاس‌ها که در زیر زمینی (کتابخانه) برگزار می‌شد،با استقبال فراوان دانشجویان روبرو می‌شود.
-
- چاپ اول ۱۳۵۱- حسینیه ارشاد
