خاطرات – سایت دکتر علی شریعتی

نسبت شریعتی و روحانیت و روحانیون را علاوه بر متون و پژوهش هایی که در این باره نوشته شده می توان از خلال خاطرات و تاریخ شفاهی دریافت. بسیاری از شاهدان مستقیم از میان رفته اند و بخشی از آنها خوشبختانه خاطراتشان را در چهارچوب مصاحبه با مطبوعات در میان گداشته اند. در این بخش، نمونه هایی ازاین خاطرات درج شده است.

در مقابل شکنجه حسرت یک «آخ» را بر دل دشمن گذاشت | آیت‌الله لاهوتی (روزنامه کیهان ـ ۲۹ خرداد ۱۳۵۸)

در مقابل شکنجه حسرت یک «آخ» را بر دل دشمن گذاشت

آیت‌اللّه لاهوتی

منبع: روزنامه کیهان

تاریخ: ۲۹ خرداد ۱۳۵۸

آدم‌هایی مثل دکتر شریعتی … نظیرش شاید حالا حالاها پیدا نشود. او در محیطی می‌زیست که خفقان بود، روحانیت مرتجع بود و خیلی موانع در راه او وجود داشت. با او مخالفت‌ها می‌کردند که امروز هم بعضی‌ها می‌کنند!

«فاطمه، فاطمه است» را بخوانید. بهترین کتاب است در شأن حضرت فاطمه. بنظر من تا الان که کتاب‌هایی دربارهٔ حضرت فاطمه نوشته شده است، این کتاب ظاهراً و باطناً بهترین کتاب است. ببینید جامعهٔ ما چقدر نمک بحرامی می‌کند! ۲۴ساعت رادیو را کنترل بکنید غالب سخن‌ها، یا نقل بمعنا، یا عبادات دکتر شریعتی است. اگر «اسلام منحرف» دارد، آن را در رادیو نخوان دیگر! برای اینکه بهتر از آن، آخر نیست. وقتی می‌پرسند دربارهٔ اسلام چه کتابی بخوانیم، شما تا بحال شنیده‌اید که کتاب‌های دیگری را معرفی کنند؟ دعا را که نمی‌فهمند، تفسیر هم که نشده، بعد هم به آن صورت اصولاً تدوین نشده است نمی‌گویم که از این بهتر نمی‌شود نوشت و نمی‌گویم که هر چه او گفته «وحی مُنزل» است اشتباه هم داشته، هرگز هم نگفته «حرف آخر»ست … ولی خوب! اینکه آدم حق‌ ناشناسی بکند که دیگر درست نیست. من در سال‌های ۵۲، ۵۳، ۵۴، ۵۵، ۵۶، ۵۷ در زندان بوده‌ام. بعد هم این اواخر یک ماه زندان بودم، دو ماه بیرون. ما می‌دیدیم، اگر مثلاً دو هزار نفر در زندان هستند، هزار نفرشان مسلمان هستند، هزار نفرشان غیر مسلمان. از آن هزار نفر مسلمان، ۹۵۵ نفرشان متأثر از افکار دکتر شریعتی بودند، و غیر مسلمان‌ها وقتی کتاب‌هایش را می‌دیدند، می‌گفتند: «اگر اسلام این است، ما قبولش داریم» خوب! به جای اینکه او را بکوبید و خرابش کنید، بیایید آنرا تکمیل کنید. همه‌اش که باطل نیست این همه نوشته را بگیریم که همه‌اش باطل است!

رفته بودم مشهد، «آقای … گفته، حرف فلان شخص را نزن» گفتم: چرا؟ گفتند «او از دکتر شریعتی دفاع کرده است» گفتم «مگر دکتر شریعتی چه‌اش است؟» گفت: «آقای …، نوشته‌هایش را تحریم کرده است»! گفتم: «الان که نوشته‌های مارکس هم آزاد است در حکومت اسلامی که شما می‌گویید همهٔ نشریه‌ها آزاد است، آیا دون شأن یک روحانی نیست که بگوید: خواندن این کتاب‌ها را جایز نمی‌دانم!»

مرحوم دکتر شریعتی، در تاریخ ادیان، هنگام بررسی دین در هند، آنجا که جنبهٔ فیلسوفانه مذهب بودا و هندی‌ها را پیش می‌کشد، می‌گوید که «از خدا می‌خواستم که این واقعیت‌ها وجود داشته باشد» چون روح او به این کشش داشت.

به عنوان مثال برای پسرش، کتاب مثنوی می‌فرستاد. این در واقع، زندگی استثنائی را نشان می‌دهد که ۱۸ ماه در کمیته‌ای زندانی شده است که تحمل یک شب آن از توان آدمی خارج است. هم اوست که با روحیه عرفانی‌اش در مقابل شکنجه، حتی حسرت یک «آخ» را هم به دل دشمن می‌گذارد.

خاطرات عبدالحسين خسروپناه

منتقد کمونيست‌ها

عبدالحسين خسروپناه (مدرس حوزه)

منبع: روزنامه اعتماد

تاریخ: ۲۳ خرداد ۱۳۸۷

من در دو دوره متفاوت با انديشه هاي شريعتي آشنا شدم. اولين بار در دوران تحصيل در دبيرستان بود که کتاب ابوذر غفاري ايشان را مطالعه کردم. آن زمان منازعه مارکسيست ها و مسلمانان جدي بود و اين طور شنيده بوديم که يکي از منتقدان جدي مارکسيست ها شريعتي است. وقتي کتاب ابوذر را خواندم اولين سوالي که به ذهنم آمد اين بود که چرا بايد از تعبير خداپرست سوسياليست براي ابوذر استفاده مي شد. مگر ما خودمان تعابير و مفاهيم اسلامي نداريم که از اين نوع تعابير استفاده مي کنيم به همين جهت سراغ کتاب هاي مرحوم مطهري رفتم و در تابستان همان سال کل آثار ايشان را مطالعه کردم. غير از اصول و فلسفه روش رئاليسم که خب چندان در آن دوران متوجه نمي شدم. اين دوران گذشت تا بعدها جريان روشنفکري در ايران براي من بيش از پيش جدي شد و به همين دليل يک بار با دقت 35 جلد آثار ايشان را مطالعه کردم. نتيجه اين مطالعات کتابي است که در بخش هاي مختلف آن روشنفکران ديني همچون بازرگان و شريعتي مورد بررسي قرار گرفته اند ولي حجم اعظم اين کتاب اختصاص به آرا و آثار مثبت و منفي دکتر شريعتي دارد. من کل انديشه هاي شريعتي و نظام فکري ايشان را در 15 فصل مختلف تنظيم کردم؛ نخست زندگينامه فکري شريعتي را آوردم. او گرچه زندگينامه خودنوشت نداشت اما در آثار مختلف او بخش هايي از زندگينامه اش آمده است. بخش دوم جريان هاي تاثيرگذار بر شريعتي همچون کانون نشر حقايق ديني، جريان مکتب تفکيک يا نهضت خداپرستان سوسياليست مورد بررسي قرار گرفته است. در فصل سوم روش شناسي معرفت ديني شريعتي و مهم ترين نقد بر او يعني روش التقاطي مورد بحث قرار گرفته است. فصل چهارم مباحث انسان شناسي دکتر شريعتي است و مهم ترين دغدغه او يعني چيستي انسان، قابليت انسان و… مطرح مي شود. فصل پنجم مربوط به اسلام شناسي وي و نقدهاي وارد بر آن که اسلام شناسي شريعتي توحيدي است يا سوسياليستي مي آيد. فصل ششم بررسي دين ايدئولوژيک است و فصل هفتم پروتستانتيسم اسلامي که از مهم ترين پروژه هاي شريعتي بود، مي آيد. در فصل هاي بعدي شيعه شناسي (تشيع صفوي و تشيع علوي) امامت شناسي، حسين و شهادت، اقتصاد اسلامي، روشنفکري ديني و رسالت آن، بازگشت به خويشتن، بحث روحانيت و تمدن و تجدد و غرب شناسي مورد بازبيني و بررسي قرار مي گيرد. اميد است با انتشار اين کتاب کمکي صورت گيرد در راستاي شناخت و تحليل تفکر و آراي مرحوم دکتر شريعتي.

مرا حتی به سنی‌گری هم متهم کردند

منبع: کانال تلگرام شهید محمدباقر صدر

پس از انتشار کتاب التشیع و الاسلام (پژوهشی درباره ولایت) حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ علی حجتی کرمانی این کتاب را در سال ١٣۵٢ش به فارسی ترجمه کرد. با انتشار کتاب، دکتر علی شریعتی آن را مطالعه کرد و نقدها‌یی را درباره آن برای مترجم فرستاد؛ نقدهایی که به دو بخش تقسیم می‌شد: ستایشِ نیمۀ اول کتاب (تشیع چگونه پدید آمد) و اشکالاتی درباره بخش دوم آن (شیعه چگونه پدید آمد) که درواقع نگرانی‌های دکتر شریعتی از برداشت‌های احتمالی از برخی عبارات آن بود.

مترجمِ کتاب، نقد‌ها و نکات دکتر شریعتی را برای شهید صدر فرستاد و ایشان نقدهای وی را به‌تفصیل پاسخ داد و به‌شکل کتابچه‌ای به‌ ایران فرستاد تا به چاپ برسد.

(بیشتر…)

خاطرات اکبر پوراستاد

اخلاقش زانوهایم را لرزاند

اکبر پوراستاد

از مخالفین سالهای ۴۹ – ۵۰ حسینیه ارشاد، شغل آزاد

منبع: ایران فردا (شماره ۵۴)

تاریخ: خرداد ۱۳۷۸

(بیشتر…)

خاطرات عبدالکریم سروش

دیدارمان به قیامت افتاد

گفت و گو با دکتر عبدالکریم سروش

فیلسوف و استاد داشنگاه

منبع: مجله شهروند امروز

تاریخ: ۲۶ خرداد ۱۳۸۷

این گفتگو که توسط مجله شهروند امروز با دکتر عبدالکریم سروش صورت گرفته است شامل بحث‌های نظری و خاطراتی می‌شود که به روزهای پایانی زندگی شریعتی و واکنش های برخی از روحانیون در آن موقعیت باز می‌گردد، به همین دلیل این مصاحبه در بخش خاطرات قرار گرفت.

(بیشتر…)