آن پیر خراسانی که چراغ راه بود

علی طهماسبی

منبع: دوماهنامه چشم‌انداز ایران

تاریخ: اردیبهشت و خرداد ۱۳۹۵

“اسلام” در هر مرحله‌ای از تاریخ و در هر منطقه‌ای از جغرافیا، معنا و مفهوم ویژه‌ی همان زمان و مکان را پیدا می‌کند. این معنا و مفهوم معمولا با هویتِ جمعی و فردی مردمان نیز گره می‌خورد و بسا که یگانه می‌شود. همین یگانه شدن سبب می‌شود تا به هر دوره‌ای و هر گروهی، اسلامی را به حق بشمارد و از اسلامی دفاع کند که آن را با خود یگانه کرده. بنا بر این پیش فرض می‌توان گفت که دفاع از هویت فردی، قومی و ملی در بسیاری موارد دفاع از اسلام خوانده شده است. نبردهای بسیاری که در طول قرن‌ها میان اقوام و گروه‌های گوناگون به نام اسلام انجام گرفته و می‌گیرد، می‌تواند شاهدی بر این ادعا باشد.

(بیشتر…)

شریعتی باید مستقل و معلم و منتقد و مردمی باقی بماند

احسان شریعتی

در شهریور ۱۳۹۸ بزرگداشتی با عنوان «جانِ جهان دانش و اخلاق» برای بررسی زندگی و اندیشه استاد شریعتی در مشهد برگزار شد. آنچه در پی می‌آید متن سخنرانی احسان شریعتی در این مراسم است.

(بیشتر…)

استاد شریعتی و بنیان‌گذاری راه سوم

احسان شریعتی

منبع: روزنامه شرق

تاریخ: اردیبهشت ۱۳۹۸

هنگامی که استاد شریعتی پس از پایان دیکتاتوری رضاشاه (و اشغال ایران) در ۱۳۲۰، کار تازه و بزرگ خود را آغاز کرد، نه مانند ما ٧٠ سال «راه طی‌شده» را چون پشتوانه خود داشت و نه هنوز چشم‌اندازها برای او و یارانش روشن می‌نمود. جامعه ایران از یک دوران «نوسازی آمرانه» بیرون آمده بود و با این احساس کاذب «رهایی»، قطب‌بندی شده بود بر سر دو راهی «بازگشت به سنت» (از سوی مردم)، یا روی‌آوردن (روشنفکران و اقشار تحصیلکرده) به ایدئولوژی‌ها، گفتمان‌ها، یا روایت‌های دیگری از تجدد و اردوکشی‌های جدید جهانی. در عمق جامعه، نیروی تعیین‌کننده‌، هرچند به‌شکل نامحسوس، همچنان سنت‌گرایی دینی بود. استاد شریعتی اما، راه دیگر «دوم» یا دقیق‌تر بگوییم «سوم» خود را با گزینش طرح «پیرایش» (رفرماسیون) ایمان دینی و «نوزایش» (رنسانس) فرهنگ ملی در پیش گرفت. همان طرح ناتمامی که بار نخست، توسط سیدجمال در ایران عصر ناصری آغاز و در بُعد سیاسی، با نهضت‌های تنباکو و مشروطه، شکوفا شد؛ و با ناکامی مشروطه (و بروز واکنش «مشروعه»خواهی) و برآمدن نظم رضاخانی (مُلهم از مُدل آتاتورکی)، وقفه‌ و خللی در تداوم آن طرح و پروژه پیش آمده بود.

(بیشتر…)

تاریخ کشی!

فاطمه شوشتری

منبع: روزنامه شهر آرا

تاریخ : ۳۰ فروردین ۱۳۹۷

اینجا، کانون نشر حقایق اسلامی است؛ جایی که روزگاری مرکز تبادل و جابه‌جایی فکر و اندیشه بود و این روزها به محل انبار و توزیع پلاستیک تبدیل شده است.

(بیشتر…)

استاد شریعتی: موسس

سارا شریعتی

منبع: روزنامه اعتماد ملی

تاریخ: ۳۱ فروردین ۱۳۸۸

استادشریعتی پدربزرگ فکری همه ماست.او در طول زندگی و سراسر جوانی اش در کوچه و خیابان با مخالفان فکری اش بحث و گفتگو می کرد و از این رو  سقراط خراسان نام گرفته بود. از پدرم علی شریعتی شنیدم که همیشه با حسرت می گفت از آن همه سخنرانی و نوار و تلاش های فکری استاد چیزی باقی نمانده است جز یک مشت نوار سخنرانی  فرسوده که تازه اگر ضبط شده باشد. استاد شریعتی نامی آشنا و چهر ه ای ناآشنا است. علی شریعتی از او به عنوان سنت شکن و آغاز گر روشنفکری دینی نام می برد. او در واقع جریان اصلاح گری دینی را آغاز کرد. گرچه کیهان فرهنگی سالیانی پیش از او به عنوان مدافع سنت  نام برد. سرنوشت محمد تقی شریعتی ، سرنوشت یک موسس بود. او از موسسینی بود که پرورده فرهنگ قدیم اند و پیشگام راه جدید. یعنی هم سایه فرهنگ قدیم را دارند و هم آغازگر راه جدیدند. موسسان  گرچه راهی را که آغاز می کنند، رهروان زیادی دارد ولی میراثشان کهنه و فراموش می شود. ولی امروز می بینیم که نام و میراث استاد فراموش نشده است. اما این به یاد ماندن، نه به یمن تاریخ نگاری رسمی بلکه به یمن تلاش  دوست داران و شاگردانش بوده است. اخلاق  و میراث استاد آن بود که هرگز با قدرت و ثروت در نمی آمیخت و از این رو بود که علی شریعتی  او را پدر طریقت  فقر و آزادگی می نامید. استاد محمد تقی شریعتی کارش را با معلمی و تدریس آغاز کرد. او معلمی را به این دلیل انتخاب کرد که به ارتزاق از راه دین اعتقاد نداشت و می خواست درآمدش را از شهریه دانش آموزانش به دست بیاورد نه از حقوق دستگاههای دولتی که او آنها را غاصب می دانست. شریعتی  پدر میراث زیادی برای فرزندان فکری اش باقی گذاشت و تاریخ ما از جوانان پیری چون او غنی است.

(بیشتر…)

تفسیری نو از «نوین»

احسان شریعتی

منبع: در مجموعه مقالات «درباره استاد»

تاریخ: ۱۳۸۴

این مجموعه مقالات در حاشیه همایش بزرگداشت استاد شریعتی که در سال ۱۳۸۴ از سوی موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی برگزار شد، انشار یافته است.

(بیشتر…)

شریعتی، پدر، پسر، تداوم یا گسست

سوسن شریعتی

منبع: روزنامه اعتماد

تاریخ: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۷

گزارش سخنراني سوسن شريعتي در جبهه مشاركت خراسان

سوسن شريعتي در جلسه يي با عنوان «شريعتي، پدر، پسر، تداوم يا گسست» كه در دفترجبهه مشاركت ايران اسلامي منطقه خراسان رضوي در مشهد برگزارشد، خاطرنشان كرد: در خلال تجربه دوگانه محمدتقي شريعتي و دكترعلي شريعتي مي‌توان نگاهي به بحث جدي و نه چندان قديمي سنت و مدرنيته و همچنين نسبت ميان ديروز و امروز داشت و از اين طريق شايد بتوان به بحث چگونگي امروزي بودن اما در عين حال نگاهي به ديروز داشتن پرداخت و اينكه چگونه مي‌توان در ديروز نماند ولي در عين حال به ديروز وفادار بود.

(بیشتر…)

شکوفایی نوگرایان دینی در عصر تمدن ضد دین

سید محمد خاتمی

منبع: روزنامه همشهری

تاریخ: ۳ اردیبهشت ۱۳۷۹

مطلب فوق با عنوان «شکوفایی نوگرایان دینی در عصر تمدن ضد دین» که در روزنامه همشهری در سال ۷۹ به چاپ رسیده است،  متن سخنرانی حجة الاسلام سید محمد خاتمی وزیر وقت وزارت ارشاد در مراسم هفتم استاد محمد تقی شریعتی در تیرماه ۱۳۶۶  تحت عنوان « استاد شریعتی، قهرمان جهاد علیه تفکر و تمدن ضد دینی» به چاپ رسیده بود.

در آسمان معنی

دکتر حسین رزمجو

منبع: ماهنامه فرهنگی آموزشی تربیت معلم 

تاریخ: اردیبهشت ۱۳۷۸

 ماهنامه فرهنگی آموزشی تربیت معلم در شماره اردیبهشت خود به مناسبت روز معلم، خاطره‌ای از دکتر حسین رزمجو، از شاگردان استاد شریعتی به چاپ رسانده است.

(بیشتر…)

مفسّر نوگرای قرآن

محمد اسفندیاری

منبع: مجله‌ی بیّنات (شماره ۱۲)

تاریخ: زمستان ۱۳۷۵

استاد محمدتقی شریعتی از مصلحان و نوگرایان اسلامی و از پیشقراولان تفکّر جدید اسلامی در ایران معاصر است. وی در برنامه‌های اصلاحی خویش تکیه به قرآن داشت و از مفسّران و قرآن‌شناسان بزرگ این عصر به شمار می‌رفت. تفسیر وی از واپسین جزءِ قرآن ـ که ذیل عنوان تفسیر نوین به دریای سیاه مرکّب فرو رفته ـ دل‌های بسیاری از جویندگان دانش قرآن را سفید کرده است.

گرامی گردانندگان مجلّه‌ی بیّنات ـ که از آخرین نسل شاگردانِ استاد شریعتی و از شیفتگان اویند ـ نظر به معرفی این مرد قرآنی در این مجله قرآنی داشتند. مقاله‌ی حاضر عهده‌دار بیان کمی از بسی از ابعاد زندگی و اندیشه‌های این عالم ربّانی است. باشد که خوانندگان قرآن‌پژوه این جریده را به کار آید و جوانان را شوق قرآن‌جویی افزاید. والی‌اللّه المصیر.

(بیشتر…)