دکتر شریعتی، خاطرات و اندیشهها | مهدی بازرگان (جهان اسلام ـ تیر و مرداد ۷۲)
دکتر شریعتی، خاطرات و اندیشهها
مهدی بازرگان
منبع: مجله جهان اسلام (شماره ۱۳)
تاریخ: تیر و مرداد ۱۳۷۲
مصاحبه حاضر، آخرین گفتگوی مهندس مهدی بازرگان درباره شریعتی، یک سال و نیم قبل از مرگ است. این مصاحبه با دوماهنامه«جهان اسلام» به مدیر مسئولی سید هادی خامنه ای در شماره ویژه شانزدهمین سالگرد شهادت دکتر شریعتی در سال 1372 صورت گرفته و به چاپ رسیده است.
در فاصله کوتاهی که به انتشار یادمان فراق معلم شهید انقلاب، دکتر علی شریعتی مانده بود با سئوالاتی پیرامون «نقش فکری دکتر در پیروزی انقلاب»، نگرش وی بر برداشت سنتی از دین، میزان نقدپذیر بودن آراء ایشان، نحوهٔ برخورد دکتر با فرهنگ و تمدن مغرب زمین و … به سراغ مهندس بازرگان رفتیم و ایشان با توجه به نامساعد بودن وضع مزاجی و فرصت زمانی کوتاهی که تا انتشار ویژهنامه در اختیارشان نهاده بودیم، در گفتگویی یکساعته با سرویس معارف روزنامه جهان اسلام شرکت نمودند و به ذکر نکاتی تاریخی، توضیحی دربارهٔ مقاطع خاصی از زندگی دکتر پرداختند که ذیلاً توجه خوانندگان گرامی را به آن جلب مینمائيم.
مردم و فرهنگ مردم در اندیشه سیاسی شریعتی و سروش | مراد ثقفی (گفتگو ـ زمستان ۱۳۷۲)
مردم و فرهنگ مردم در اندیشه سیاسی شریعتی و سروش
مراد ثقفی
منبع: گفتگو (شماره ۲)
تاریخ: زمستان ۱۳۷۲
این نوشته پس از ارائه تفاوت های موجود در آراء این دو نواندیش دینی تاثیرگذار در ایران که از جمله در روش شناسی آن دو دیده میشود، وجود تناقض مهمی را که در اندیشه این هر دو مشترک است به بحث میگذارد. در واقع هم شریعتی و هم سروش از سویی بینش اسلامی را بینشی پویا و قابل تفسیر و تأویل توسط جوامع و افراد مختلف به شمار میآورند و از این رو نه تفسیری را رسمی میدانند و نه برای مفسران رسمی امتیاز و جایگاه خاصی قائلند، و از سوی دیگر شریعتی- به طورغیرمستقیم- و سروش مستقیماً آن را عنصر ثابت و تعیین کننده ای در فرهنگ مردم میداند، وجود این تناقض باعث میشود که هردو علیرغم داشتن دیدگاهی آزادمنشانه در حوزه دین، نتوانند در حوزه سیاست به تبیین دیدگاهی دموکراتیک بپردازند.
دکتر علی شریعتی در دانشگاه مشهد | جلال متینی (فصلنامه ایرانشناسی ـ زمستان ۱۳۷۲)
دکتر علی شریعتی در دانشگاه مشهد
جلال متینی
منبع: فصلنامه ایرانشناسی
تاریخ: زمستان ۱۳۷۲
«دکتر علی شریعتی در دانشگاه فردوسی مشهد»، خاطرات دکتر جلال متینی، رئیس دانشکده ادبیات فردوسی در دهه چهل است که برای اولین بار در زمستان ۱۳۷۲ در مجله ایران شناسی در کالیفرنیا ایالات متحده آمریکا به چاپ رسیده است. به گفته دکتر متینی دو موضوع انگیزه اصلی او بارای نوشتن خاطرات مشترکش با علی شریعتی پس از ۲۵ سال شده است: از یک سو چاپ نامه شریعتی خطاب به خود که توسط خانواده شریعتی در مجموعه آثار نامه ها برای اولین بار به چاپ می رسد (نامه ای که هرگز به دست ایشان نرسیده بوده است و در سال ۴۹ نوشته شده) و از سوی دیگر چاپ «نامه منتشر نشده» شریعتی به ساواک که برای اولین بار در ایران و در چند ماه قبل از نگارش این خاطرات توسط مجله ۱۵ خرداد در سه شماره 7-8 و 9 در سال ۱۳۷۱ با مدیریت حمید روحانی(ریاست وقت «مرکز اسناد انقلاب اسلامی») انتشار می یابد.(این متن نیز در واقع متن بازجویی مکتوب شریعتی در 4 تیر 1347 توسط ساواک است که توسط حمید روحانی به چاپ می رسد. این سوء استفاده از اسناد واکنش های بسیاری را در همان سال در پی دارد و از همین رو ریاست بعدی «مرکز اسناد انقلاب اسلامی»، روح الله حسینیان در سال 1378 مبادرت به چاپ سه جلدی«شریعتی به روایت اسناد ساواک» می کند. چاپ این سه جلدی که تقریبا همه ادوار زندگی شریعتی را رصد کرده توضیحات روشنی را در اختیار خوانندگان و پژوهشگران قرار می دهد و از جمله موقعیت شریعتی همچون استاد دانشگاه، اینکه چگونه تدریس تاریخ را از سال 1345 آغاز می کند، استادیار تمام می شود، ابراز بی اطلاعی ساواک از نحوه استخدام او در دانشکده و تقاضای استعلام و در سال 47 و دست آخر اینکه چگونه در سال 50، پنج سال پس از تدریس و در پی انتقال او به تهران به عنوان پژوهشگر وزارت علوم و اوج گیری فعالیت های او در حسینیه ، موضوع پایان نامه او مطرح می شود.تدریس تاریخ با پایان نامه ادبیات!
تکلیف انقلاب: عقل مزدور و وجدان معذب | علیرضا رجایی (کتاب میعاد با علی ـ ۱۳۷۲)
تکلیف انقلاب: عقل مزدور و وجدان معذب
به روح پر فتوح مجاهد کامل و معلم شهید دکتر علی شریعتی
علی رجائی
منبع: کتاب میعاد با علی (یادواره شانزدهمین سالگرد شهادت دکتر علی شریعتی) به کوشش: حسن یوسفی اشکوری
تاریخ: ۱۳۷۲
تلاش پرحاصل بشر برای به انتظام درآوردن پدیدههای به ظاهر پراکنده و از هم گسسته اطراف، اعتلای تمدن و فرهنگ و افزایش سطح کنترل بر محیط پیرامون را به ارمغان آورده است. این پوشش در چهارچوب ذهن و نظر و در ارتباط انسان با طبیعت محدود نماند بلکه با جهتگیری بسوی عمل و سازماندهی اجتماعی، در امتداد رفع کاستیها و نابسامانیها بکار گرفته شد. همچنان که به کمک دانش تجربی میان عناصر مختلف در ذهن، وحدت، ائتلاف و ارتباط ایجاد گردید و یا به تعبیر صحیحتر، وحدت عناصر پدیدهای خارج، در ذهن منعکس شد، در یک فرآیند عملی، محیط اجتماعی نیز میبایست به گونهایی نظم و نسق مییافت که ناهماهنگیهای آن به مرحله وحدت و همخوانی ارتقاء پیدا میکردند. اما مشکل پیوسته این بوده که میان تفاسیر مختلف از وحدت و وضعیت آرمانی اتفاق نظر وجود نداشته است. سادهانگارانه بودن این تلقی که تفاوت دیدگاهها تنها از رهیافتها روشهای انکشاف علمی متفاوت ناشی میشود، بدیهیتر از آن مینماید که نیاز به تفسیر چندانی داشته باشد.
تعلقات طبقاتی و سایر انگیزههایی که اغلب از بستر حسن نیّت برنخواستهاند خود عاملی بوده است در ایجاد وضعیت نابسامان موجود. تراژدی آنگاه به اوج میرسد که سرچشمههای ناهماهنگی و افتراق از موضعی که در آن تلاش و سرکوب میکنند، صلای وحدت سر میدهند تا یان نقطه عزیمتی باشد برای تنازعات و کشمکشهای بزرگ در طول تاریخ بشر.
ویژهنامهی شانزدهمین سالگرد شهادت دکتر شریعتی (جهان اسلام ـ مرداد و تیر ۱۳۷۲)
با یاد معلم شهید انقلاب دکتر علی شریعتی
منبع: ویژهنامهی فرهنگی جهان اسلام
تاریخ: مرداد و تیر ۱۳۷۲
دوماه نامه جهان اسلام با صاحب امتیازی و مدیر مسئولی سید هادی خامنهای در سال ۱۳۷۲ ویژه نامهای درباره شانزدهمین سالگرد شهادت دکتر شریعتی به چاپ رسانده است. عناوین مقالات از این قرارند:
پیرامون پروندهسازی مجله پانزده خرداد؛ محمد حکیمپور (ویژهنامهی فرهنگی جهان اسلام ـ ۱۳۷۲)
پیرامون پروندهسازی مجله پانزده خرداد
محمد حکیمپور
منبع: ویژهنامه فرهنگی شماره ششم جهان اسلام
تاریخ: خرداد و تیر ۱۳۷۲
توضیح پیرامون پرونده مربوط به شریعتی و ساواک:
چاپ «نامه منتشر نشده دکتر علی شریعتی» در مجله ۱۵ خرداد در ۱۳۷۲ ـ که گویا حاوی پاره ای از نامه ها و بازجویی های شریعتی در زندان شاه توسط اداره ساواک بود ـ و به دنبال آن انتشار جلد سوم کتاب نهضت امام خمینی، عکس العملها و اعتراضهای متعددی را از سوی شخصیتهای سیاسی و فرهنگی در محدوده زمانی فروردین تا بهمن ۱۳۷۲ به دنبال داشته است. آنچه در پی میآید واکنش محمد حکیمپور به این پروندهی مجله ۱۵ خرداد است.
شریعتی در چهرهای دیگر | حمید روحانی (نشریه «۱۵ خرداد» ـ پاییز و زمستان ۱۳۷۲)
شریعتی در چهرهای دیگر
منبع: نشریه «۱۵ خرداد»
تاریخ: پاییز ـ زمستان ۱۳۷۲
مجله ۱۵ خرداد درشماره ۱۲ و ۱۳ خود ۷ حدودا یکسال بعد ار انتشار نامه منتشر نشده شریعتی و معرفی او به عنوان کسی که «در پشت پرده با زورمداران و جنایت کاران آن گونه راز و نیازها و داد و ستدها داشته باشد و مرد چند چهره» در چندین پرونده به شریعتی پرداخته است. در بخش فرهنگ و تاریخ مطلبی تحت عنوان «ریشه اندیشه اسلام منهای روحانیت»به نقل از کتاب نهضت امام خمینی- جلد سوم اثر حمید روحانی به چاپ رسیده است. در بخش نقد و نظر نیز مقاله ای تحت عنوان «شریعتی در چهره ای دیگر» به واکنش های مطبوعاتی در پی چاپ نامه متشر نشده شریعتی پرداخته و نسبت او با ساواک را بلر دیگر موضع قرار داده است. (بیشتر…)
نامه منتشر نشده…؟! | خسرو منصوریان (ایران فردا ـ ۱۳۷۲)
نامه منتشر نشده… ؟!
خسرو منصوریان
منبع: مجله ایران فردا، شماره ششم، ص ۷۱
تاریخ: فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۲
توضیح پیرامون پرونده مربوط به شریعتی و ساواک:
چاپ «نامه منتشر نشده دکتر علی شریعتی» در مجله ۱۵ خرداد در ۱۳۷۲ ـ که گویا حاوی پاره ای از نامهها و بازجویی های شریعتی در زندان شاه توسط اداره ساواک بود ـ و به دنبال آن انتشار جلد سوم کتاب نهضت امام خمینی، عکس العملها و اعتراضهای متعددی را از سوی شخصیتهای سیاسی و فرهنگی در محدوده زمانی فروردین تا بهمن ۱۳۷۲ به دنبال داشته است. آنچه در پی میآید خسرو منصوریان به این پروندهی مجله ۱۵ خرداد است.
بررسی نامهی منتشر نشدهای از دکتر شریعتی؛ عمادالدین باقی (پیام هاجر ـ تیر ۱۳۷۲)
بررسی نامهی منتشر نشدهای از دکتر شریعتی*
عمادالدین باقی
منبع: پیام هاجر (شماره ۲۱۱)
تاریخ: ۲۳ تیر ۱۳۷۲
توضیح پیرامون پرونده مربوط به شریعتی و ساواک:
چاپ «نامه منتشر نشده دکتر علی شریعتی» در مجله ۱۵ خرداد در ۱۳۷۲ ـ که گویا حاوی پاره ای از نامه ها و بازجویی های شریعتی در زندان شاه توسط اداره ساواک بود ـ و به دنبال آن انتشار جلد سوم کتاب نهضت امام خمینی، عکس العملها و اعتراضهای متعددی را از سوی شخصیتهای سیاسی و فرهنگی در محدوده زمانی فروردین تا بهمن ۱۳۷۲ به دنبال داشته است. آنچه در پی میآید واکنش عمادالدین باقی به این پروندهی مجله ۱۵ خرداد است.
بررسی نامهای منتشر نشده از دکتر شریعتی؛ بهزاد نبوی (روزنامه سلام ـ مرداد ۱۳۷۲)
بررسی نامهای منتشر نشده از دکتر شریعتی
بهزاد نبوی
منبع: روزنامه سلام، شماره ۶۰۱، ص ۱۱
تاریخ: ۱ مرداد ۱۳۷۲
توضیح پیرامون پرونده مربوط به شریعتی و ساواک:
چاپ «نامه منتشر نشده دکتر علی شریعتی» در مجله ۱۵ خرداد در ۱۳۷۲ ـ که گویا حاوی پاره ای از نامهها و بازجوییهای شریعتی در زندان شاه توسط اداره ساواک بود ـ و به دنبال آن انتشار جلد سوم کتاب نهضت امام خمینی، عکس العملها و اعتراضهای متعددی را از سوی شخصیتهای سیاسی و فرهنگی در محدوده زمانی فروردین تا بهمن ۱۳۷۲ به دنبال داشته است. آنچه در پی میآید واکنش بهزاد نبوی به این پروندهی مجله ۱۵ خرداد است.