خاطرات – سایت دکتر علی شریعتی

شریعتی درباره‌ی اقبال می‌گوید: «زندگی‌اش مرکبِ رسالتش بود.» درباره‌ی شریعتی نیز این جمله معتبر است. شریعتی از نادر روشنفکرانی بود که زندگی با اندیشه‌هایش پیوندی ناگسستنی داشت. شناختِ او از خلالِ خاطرات شرایطِ فهمِ بهترِ اندیشه‌هایش را نیز فراهم می‌سازد.

شرط اصلی مبارزه | حسین شاه‌حسینی

شرط اصلی مبارزه

حسین شاه‌حسینی

منبع: روزنامه اطلاعات

تاریخ: ۳۰ خرداد ۱۳۹۶

پیش از شروع حرکت دکتر شریعتی، پدر ایشان مرحوم محمدتقی شریعتی، در مشهد خدمات بسیار زیادی انجام داده بود. ایشان ضمن حمایت از نهضت ملی‌شدن صنعت نفت و فعالیت در جهت مقابله با کودتای ۲۸ مرداد در کانون نشر حقایق اسلامی به طرح مسائل اسلامی می‌پرداخت. اواسط دهه ۱۳۴۰، مرحوم آقای همایون۱۴ در کنار محل فعلی حسینیه ارشاد که به محله چاله‌هرز معروف بود زمینی را برای فعالیت‌های مذهبی در نظر گرفت و چادری در آن برپا کرد، مرحوم استاد محمدتقی شریعتی که به تهران آمده بود در آن محل در شب‌های جمعه تفسیر قرآن می‌گفت.در آن محل همچنین به مناسبت اعیاد مذهبی و وفیات مراسم برگزار می‌کردند. آن جلسات که به همت بانیان حسینیه ارشاد و انجمن اسلامی مهندسین برگزار می‌شد تأثیر بسزایی در گرایش جوانان به مسائل سیاسی و مذهبی داشت. دکتر شریعتی از جمله اعضای جبهه ملی ایران در خراسان بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد، عضو نهضت مقاومت ملی شد و با پدرش در مشهد به فعالیت پرداخت. بعد از تأسیس نهضت آزادی، دکتر شریعتی به عضویت آن درآمد.

(بیشتر…)

مرا حتی به سنی‌گری هم متهم کردند

منبع: کانال تلگرام شهید محمدباقر صدر

پس از انتشار کتاب التشیع و الاسلام (پژوهشی درباره ولایت) حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ علی حجتی کرمانی این کتاب را در سال ١٣۵٢ش به فارسی ترجمه کرد. با انتشار کتاب، دکتر علی شریعتی آن را مطالعه کرد و نقدها‌یی را درباره آن برای مترجم فرستاد؛ نقدهایی که به دو بخش تقسیم می‌شد: ستایشِ نیمۀ اول کتاب (تشیع چگونه پدید آمد) و اشکالاتی درباره بخش دوم آن (شیعه چگونه پدید آمد) که درواقع نگرانی‌های دکتر شریعتی از برداشت‌های احتمالی از برخی عبارات آن بود.

مترجمِ کتاب، نقد‌ها و نکات دکتر شریعتی را برای شهید صدر فرستاد و ایشان نقدهای وی را به‌تفصیل پاسخ داد و به‌شکل کتابچه‌ای به‌ ایران فرستاد تا به چاپ برسد.

(بیشتر…)

شریعتی در نگاه من | ایرج صغیری (۲۹ خرداد ۱۳۹۹)

شریعتی در نگاه من

ایرج صغیری

به نام خدا
هنوز تابستان بود، اواخر تابستان که از جنوب غرب مملکت راهی درست نقطه مقابلش یعنی شمال شرق شدم تا دانشگاه فردوسی مشهد را ببینم و پایان ببرم. گرمای بوشهرِ خفه کننده کجا و مشهدِ منجمد کجا ! تفاوت در همه چیز بود حتی لباس پوشیدن، گپ زدن، شرم و حیا و دوست یافتن همه دشوار بود و پیچیده. یک جنوبی ناگهان در قلب ادبیات ایران جای می گیرد. دبیران ما در بوشهر هرچند نجیب بودند و انسان دوست اما در برابر نامدارانی چون دکتر رجائی، دکتر متینی، دکتر نوید، دکتر سهامی، دکتر عبدالحمید زرین کوب و فحول دیگر فرهنگی، این بزرگواران کجا و آن نجیبان کجا. حرف زدن برایم سخت بود حتی با دانشجویان، تا حالا هیچ محیط دانشجویی را تجربه نکرده بودم. آنچه را که یاد گرفته بودم از دل کتاب بود اما حالا باید به چشمهای «دکتر علی محمد رجائی » نگاه کنم و تمام وجودم دریافت شود تا هیچ چیزی از گفته هایش از دستم نرود. دستپاچه بودم که ناگهان گفتند: یک اتفاق ! بعضی ها گفتند یک سردار به سوی ما می آید و برخی مالامالِ کینه درگوشمان می خواندند که یک خائنِ به ملت وارد دانشگاه ما می شود تا انقلابِ خلقی در آستانه ی خیزش را مانع شود. او در غرب دوره دیده، کینه ی تمدن و علم به سینه دارد. او مرتجع است . چه نامردانه بزرگواری تا این حد نجیب را خائن خواندند و در گوش منِ روستایی زده زمزمه کردند. انتخاب روستائیانی مثل من در دانشگاه های بزرگ ایران خود نقشه ای زیرکانه و خائنانه بود چون امثال من بدون هیچ زحمتی می پذیرفتیم و کینه ی هرکسی را که به قول خودشان دشمنی خلق ایران را وجهه ی همت خود قرار داده، باور می کردیم . هیچ اغراق نیست که بگویم اگر از بالا فرمان قتل این مرد بزرگ می آمد و وسیله اش را داشتیم هیچ شکی در این عمل به دل راه نمی دادیم. حتی نمی پرسیدیم از خود که چرا؟ چرا یک مرد با این همه دانایی و احساس و عاطفه، دشمنی با هموطنانش را وظیفه ی خود قرار داده؟ تا کسانی همچون من دریافتیم که این تهمت ها چه ناروا و نانجیبانه و زشت است دیری نگذشت. از رفقای چپی فرمان آمد که : « در سر کلاسهایتان این دکتر شریعتی خائن را ضایع کنید، سوال هایی طرح کنید که آبرویش برود، رسوایش کنید، تباهش کنید .» یادم می آمد از تهمت های قریش اما از سویی دیگر تردیدی جانکاه جگرگاهم را می درید. یادم آمد از « بأی ذنب قتلت؟ » و هر روز سوالات بیشتری در دل و جانم سبز می شد و رشد می کرد. چندان طولی نکشید تا فهمیدم آنچه دشمنانش می گویند جز یاوه نیست زیرا که جبهه و جهتشان به سادگی رسوایشان می کرد. در میانِ همتایانِ من کم بودند دانشجویانی که حرف توطئه چینان را باور کردند اما دیری نکشید که آنها هم عمیقا سیه دلی خط دهندگانشان و اربابانشان را دریافتند و شناختند. دکتر شریعتی تنها بود مثل ابوذر. در دوره ی دبیرستان بود که زندگی ابوذر را به فارسی ترجمه کرد. عبد الحمید جودة السحار، نویسنده مصری، این کتاب را نوشته بود و چه نجیبانه بی هیچ غرض و مرض با دریافت صحیح و درست، نجابت ابوذر، شجاعت ابوذر، ایستادگی ابوذر و در یک کلام انسانیت والای ابوذر را قلمی کرده بود و دکتر شریعتی هم که دانش آموز دبیرستان« ابن یمین » در مشهد بود امان نداد و این کتاب را ترجمه کرد. حیرت آور بود برای من مقایسه سطح فرهنگی دانش آموزان بوشهر با دانش آموزانی که تاریخ اسلام را اینگونه صاف و پاک به فارسی برگرداندند. پس خواندم . آن زمان با چند تن از بچه های ادبیات که همه تئاتری بودند آشنا شدم و همه جدا از خط فکری و حزبی و علاقه سیاسی تقریبا بدون استثناء این اثر فرهنگی دکتر شریعتی را که در آن روزگار وی را دشمن اندیشه خود می دانستند ستایش کردند.

نکته قابل اعتلایی که مرا در آن روزگار درباره ی این مرد بزرگ به لرزه واداشت همین شیفتگی اینان به اینگونه آثار تاریخی و اجتماعی دکتر بود و مرا به فکر فرو برد، فکری که همه ی افکار دیگر را ویران کرد. مردی با این شاخصه ها نمی تواند ناجوانمرد باشد. برای روستاییان مزینان و سبزوار کابوس هایِ سیاه در مغز و دلِ خود بپیچاند. اما این تمام علت نزدیکی من به او و او به من نبود. او جامعه شناسی خوانده بود در فرانسه، اما حالا هر رشته ی دیگر را با چنان تسلط و چنان تبحر و صداقتی درس می داد که تا امروز هم کسی را نمونه ی او و همتایش در همه ی زمینه های فرهنگی که اینگونه مسائل را تحلیل کند ندیده ام؛ و چه مطبوع و دلنشین حقایقِ دوردستی را به منِ دانشجوی بی خبر از همه جا یاد داد. فراموش نمی کنم شبی را که تنها بودیم در تهران در طبقه ی دوم حسینیه ارشاد کنارش نشسته بودم. چند همکار دیگر من نیز از مشهد آمدند. برای من مسأله تئاتر سنتی و تئاتر آئینی اسپانیا خیلی دوردست بود؛ فقط همین را می دانستم که اسپانیا نیز مثل خودمان تئاتری آئینی دارد، سخت نزدیک به تعزیه خودمان. ساعت۱۰ شب بود که من جرأت کردم و از آن بزرگوار پرسیدم که ارتباط تعزیه و تئاتر قدیمی اسپانیا چگونه است؟ و او نگذاشت من سوالم را تمام کنم . همینقدر بگویم که تا ساعت ۲ بعد از نیمه شب، تاریخ و جامعه ی اسپانیا را و اینکه چگونه از دل آن دو، تئاتر آئینی اسپانیا برخاسته است، بی هیچ وقفه ای شرح داد . دانشجویانش که یکی از آنها من بودم چون گنگ خواب دیده ی مولانا در سکوتی قدوسی به سخنان دلنشینش گوش می سپردیم. گوش سپردن که چه عرض کنم، غرقه بودیم در علم و شعور و هنر و درک های تازه. چیزهایی که در هیچ کتابی ندیده بودم و نشنیده بودم .او از تعزیه های حیرت انگیز کشیش ها و مسیحیان اسپانیا می گفت، از رنج های مسیح و من غرق و شیدای ابوالفضل العباس بودم. او درس نمی داد، نمی شود گفت درس دادن. راهی به قلوب ما باز کرده بود و دلها را سرریزِ شوق و اشتیاق می کرد. در آویزه ی جانانه ای از هنر، علم و اندیشه و ایمان و چگونگیِ رشدِ روحِ انسانی؛ ما را به دنیای اثیری می برد که نام این واکنش عاطفی جز لذتی روحانی نبود. فهم اندیشه های او با لحنِ کلامِ تدریسش شیفته ات می کرد. من از کودکی عاشق تعزیه و تئاتر و سینما بودم اما تمامِ کلامِ او را دلنشین تر و سودمندتر از هر تئاتری می دیدم. هرگز خاطره ی آن شب را فراموش نمی کنم. انگار یک فیلم سینمایی عظیمِ چهارساعته ما را مسحور خویش کرده بود. آنچه می دیدیم و می شنیدیم یکی بود. حرفهایش انگار از جهانی نادیده می آمد. من انتخاب نمی کردم که پای سخنش بنشینم یا ننشینم. در کلام پاک او که نشانِ ذره ای ریا در آن نبود، بی آنکه اراده کنم غرقاب بودم. معنای عمیق تئاتر را به من فهماند که : تئاتر یک تفریح و لذت یک ساعته نیست که در این تفنن، بارِ خستگی های روزانه را زمین بگذارم و صبحگاه شاد و آماده، زندگیِ پوچِ خویش را از سر گیرم. در حقیقت او بیخ و بُنِ تئاتر را یادم داده بود . با خود می اندیشیدم: « این مرد آیا جادو می کند!؟ » اگر ذره ای به جادوگری اعتقاد داشتم قطعاً کلامش را نوعی وِردِ سحرانگیز و جادویی می پنداشتم اما حالا که او نیست رو به شام می گویم که : « استادِ من! آموخته هایت را با همه ی وجود و دل و روح گرفته ام و رها نمی کنم و هر توفیق هنری و غیر هنری که به چنگ آورده ام بیشترینش از برکتِ وجودِ تو بوده است. »

خرداد ماه هزار و سیصد و نود و نه

مطالب مرتبط:

خاطرات ایرج صغیری

شریعتی‌ و فعالیت‌های هنری (۱۳۴۹ ـ ۱۳۵۱)

تئاتر «بار دیگر ابوذر» در حسینیه ارشاد (تیر ۱۳۵۱)

آخرین حرف‌های یک سربدار | حسین مهدیان (روزنامه همشهری ـ ۲۹ خرداد ۱۳۸۴)

آخرین حرف‌های یک سربدار

منبع: روزنامه همشهری

زمان: ۲۹ خرداد ۱۳۸۴

مصاحبه روزنامه همشهری با حاج حسین مهدیان، سرپرست دفتر فرهنگ اسلامی و یکی از اعضای هیئت مدیره حسینیه ارشاد در دهه ۵۰. حاج حسین مهدیان در سال های اول انقلاب مدت کوتاهی سرپرست روزنامه کیهان بود و در همان اوان انقلاب و در تاریخ شهریور ۱۳۵۸ مورد سوء قصد ناموفق گروه فرقان قرار گرفت. این مصاحبه توسط یاسر هدایتی و حول و حوش وصیتنامه شریعتی خطاب به استاد حکیمی در باره آثارش صورت گرفته است.

(بیشتر…)

«شریعتی در دانشگاه مشهد»؛ نگاهی دیگر | رضا قنادان (نشریه ایران خبر ـ اردیبهشت ۱۳۷۳)

منبع: نشریه ایران خبر (شماره ۱۲)

تاریخ: اردیبهشت ۱۳۷۳

در سال ۱۳۷۲-۱۳۷۳ دکتر جلال متینی در مقاله ای تحت عنوان «دکتر علی شریعتی در دانشگاه مشهد» درمجله «ایران شناسی» با ذکر خاطرات خود به عنوان رئیس دانشکده ادبیات مشهد دردهه ۴۰ به شریعتی که در همان سال ها استاد تاریخ این دانشکده بوده است نیز می پردازد و با نقد رفتار انظباطی و آیین نامه ای او اظهار نظراتی در باره مدرک دانشگاهی ، صلاحیت علمی و رفتار ساواک در برابر شریعتی می کند. این خاطرات که البته در بخشی فراتر از خاطرات شخصی مشترک می رود و به شریعتی قبل و بعد از دانشکده مشهد هم مربوط می شود، واکنش بسیاری را در آن سال ها به خصوص در محافل ایرانیان خارج از کشور بر می انگیزاند. دکتر رضا قنادان، استاد دانشگاه در آمریکا و از اعضای هیئت علمی دانشکده فردوسی در همان سال ها، از جمله شخصیت هایی است که به این اظهار نظرات واکنش نشان می دهد و در چهار بخش در نشریه «ایران خبر»(چاپ آمریکا) در اردیبهشت ۱۳۷۳، به این اظهارات پاسخ می گوید.

(بیشتر…)