هدف من در این نوشتار ارائه تحلیلی کوتاه از جریان فکر دینی در ایران است. باید اعتراف کنم که سالهاست این جریان را دیگر به صورت جدی تعقیب نکرد هام. اما تصور نمی کنم این امر نقصی جدی باشد، زیرا قصد من در اینجا ارزیابی صحت و سقم دعاوی مشخص این جریان نیست بلکه تنها به طرح ملاحظاتی در خصوص روش شناسی و متدولوژی آن بسنده خواهم کرد. طبیعی است که تفصیل این نکات مجال فراختری می طلبد.
جامعه‌شناسی تشیع: از نظریه تا راهبرد | سارا شریعتی (چشم انداز ایران ـ ۱۲ آذر ۱۳۹۳)
جامعه‌شناسی تشیع: از نظریه تا راهبرد
سارا شریعتی
جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
منبع: چشم انداز ایران
تاریخ: ۱۲ آذر ماه ۱۳۹۳
دکتر سارا شریعتی چهره شناخته‌شده جامعه‌شناسی دین در ایران است. از چند سال پیش ایشان هدایت علمی گروهي مطالعاتی را بر عهده داشته که عنوان «جامعه‌شناسی تشیع» را برای کار خود برگزیده‌اند. این گروه مطالعاتی طی کنفرانسی در آذرماه 1392 بخشی از دستاوردهای پژوهشی خود را که به کتاب‌شناسی جامعه‌شناسی تشیع اختصاص داشت، در دانشگاه تهران طرح کرد. اردیبهشت سال جاری نیز دو کتاب «مقدمه‌ای بر مواجهه با علوم اجتماعی در متن سنت‌های شیعی» و «طلبه زیستن: پژوهشی مقدماتی در سنخ‌شناسی جامعه‌شناختی زیست طلبگی» که توسط دو تن از محققان این گروه مطالعاتی (آرمان ذاکری و مهدی سلیمانیه) نگاشته شده و مقدمه سارا شریعتی را نیز در آغاز خود دارند، به کمک انتشارات نگاه معاصر روانه بازار نشر کرد. کنفرانس مذکور و انتشار دو متن پژوهشی مرتبط زمینه‌ساز طرح بیشتر جامعه‌شناسی تشیع در فضای فکری و دانشگاهی ایران شده است. چشم‌انداز ایران در راستای جهت‌گیری راهبردی خود کوشیده به موضوع جامعه‌شناسی تشیع از دریچه کاربردی و عملی بنگرد. گفت‌وگویی که با دکتر سارا شریعتی می‌خوانیم نتیجه این کوشش است که امیدواریم در دستیابی به جهت‌گیری مذکور، توفیق حاصل کرده باشد. آنچه در پی‌نوشت مصاحبه افزوده شده توسط «چشم‌انداز ایران» و برای سهولت استفاده عموم مخاطبان است.
تأملی پیرامون شر | معصومه علی‌اکبری (خانه – موزه شریعتی ـ ۲۸ خرداد ۱۳۹۳)
تأملی پیرامون شر
معصومه علی‌اکبری
منبع: متن سخنرانی در سی و هفتمین سالگرد شهادت شریعتی، خانه – موزه‌ی دکتر شریعتی
تاریخ: ۲۸ خرداد ۱۳۹۳
«مسأله این است که «شر» هست با نامهای بی پایان و چهره‌هاي مدام دگرگون شونده با نام خدا یا بی نام خدا. حذف خدا هم کمکی به دفع شر نخواهد کرد چون خدایان و بندگان به هم ساخته‌اند تا شر هم چنان پیش بتازد و بروبد همه چیز را حتا خودش را تا از درون خاکستر خودش، دگرباره قوی‌تر و
هیولاوارتر بیرون جهد.»
شریعتی؛ سر منشا یک ناگهان | سوسن شریعتی (خانه – موزه شریعتی ـ ۲۸ خرداد ۱۳۹۳)
شریعتی؛ سر منشا یک ناگهان
سوسن شریعتی
منبع: متن سخنرانی در سی و هفتمین سالگرد شهادت شریعتی، خانه – موزه‌ی دکتر شریعتی
تاریخ: ۲۸ خرداد ۱۳۹۳
«سه بیست ساله مخاطب شریعتی بوده اند: بیست ساله هاي دهۀ چهل، بیست ساله هاي دهۀ شصت (هم نسلی‌هاي من) و نوعی از بیست سالگی که امروز همچنان در گفتگو با اوست. می توان پرسید که چه خصلتی در نگاه و تفکر شریعتی هست که به رغم تغییر زمانه و گفتمان ها، گفتگو با او ادامه پیدا کرده است، همچنان خشم برمی انگیزاند و طنز نیز و در هر حال همچنان میل به زد و خورد با او بقا پیدا می کند.»
پرونده‌ی ماهنامه «نسیم بیداری» (خرداد ۱۳۹۳)
مرگ یا شهادت؟
منبع: نسیم بیداری
تاریخ خرداد ۱۳۹۳
ماه نامه « نسیم بیداری» به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی سید محمد مهدی طباطبای، به مناسبت سی و هشتمین سالگرد شهادت دکتر شریعتی پرونده‌ای با نام « مرگ یا شهادت؟» به او اختصاص داده است. در پرونده مقالاتی با عناوین ذیل به چاپ رسیده است:
ترجمه‌ی مقدمه چاپ سوم کتاب «مسلمانی در جست‌وجوی ناکجاآباد» | علی رهنما (اندیشه پویا ـ ۱۳۹۳)
AN ISLAMIC UTOPIAN
مقدمه‌ای بر چاپ جدید انگلیسی کتاب «مسلمانی در جست‌وجوی ناکجاآباد»
علی رهنما، ترجمۀ ابراهیم اسکافی
منبع: اندیشه پویا
تاریخ: ۱۳۹۳
اندیشۀ پویا: مسلمانی در جست‌وجوی ناکجاآباد (زندگی‌نامۀ سیاسی علی شریعتی) نوشتۀ علی رهنما در سال 2000 توسط انتشارات آی‌بی‌توریس به زبان انگلیسی منتشر شد. علی رهنما (متولد ۱۳۳۱) مورخ، جامعه‌شناس، اقتصاددان و استاد اقتصاد و مدیر دورۀ کارشناسی ارشد مطالعات اسلام و خاورمیانه در دانشگاه امریکایی پاریس است. او به‌منظور نگارش زندگی‌نامۀ سیاسی شریعتی که کامل‌ترین زندگی‌نامه‌ای محسوب می‌شود که برای این روشنفکر ایرانی نوشته شده است، به بررسی شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران در زمان حیات او پرداخته و اثری متفاوت و خواندنی در تاریخ‌نگاری اندیشه‌های علی شریعتی به دست داده بود. ترجمۀ فارسی این اثر به فاصلۀ کوتاهی توسط انتشارات گام نو در ایران منتشر شد. و حالا پس از چهارده سال علی رهنما بازچاپ این کتاب به زبان انگلیسی را با مقدمۀ جدیدی همراه کرده است که در ادامه ترجمۀ این مقدمۀ جدید را با اندکی تلخیص و حذف یادداشت‌ها از نظر می‌گذرانید.
حج معانی یا حج مناسک (متن سخنرانی در خانه موزه شریعتی ـ آذر ۱۳۹۳)
حج معانی یا حج مناسک
سخنرانی پیرامونِ کتابهای حج و میعاد با ابراهیم
سوسن شریعتی
منبع: متن سخنرانی در خانه‌موزه شریعتی
تاریخ: آذر ۱۳۹۳
«…در یک کلام حج در نگاه شریعتی آهنگ مطلق کردن است به قصد فراموش کردن دیروز و خود، با حل شدن در یک «ما»ی عمومی و به سویِ جهتی که کعبه تعیین کرده است. حرکتی قبله دار. حاجی انسانی است که با عصیان علیهِ دورِ باطلِ روزمرگی در این تثلیثِ«هاجر، اسماعیل وابراهیم »، تلاش می کند خودِ دیروزین را فراموش کند و یک مای جدید را تجربه کند و پا جای ابراهیم بگذارد.
….تجربه دینی، تجربه ای است مقصود دار و نه مقصد دار؛ حرکتی است بی قرار، ابدی و بی نهایت. تجربه از خودبیگانگی و الیناسیون توسط امر قدسی نیست، به یادآوردن خود است و یا بهتر است بگوییم ابداع خود است. تلاش شریعتی این است که تجربه دینی را از تجربه الیناسیون توسط مذهب جدا کند؛ توحید را از وحدت وجود.» (بیشتر…)
فضل مدنی برتر از فضل انقلابی | احسان تاجیک (سایت بنیاد فرهنگی شریعتی ـ ۱۳۹۳)
فضل مدنی برتر از فضل انقلابی
احسان تاجیک
منبع: سایت بنیاد فرهنگی شریعتی
تاریخ: ۱۳۹۳
شاید این وجه تراژیک زندگی شریعتی یا اقبال بلند وی بود که در چند قدمی روییدن جوانه‌های بذر افکار انقلابی‌اش با زندگی وداع کرد و قدری در این جهان بیتوته ننمود که محصول رنجها، دردها و اندیشه‌هایش را برداشت کند. وی در نقد و اصلاح تفکر دینی با ارائه تفسیر ایدئولوژیک انقلابی از اسلام می‌خواست دین هم به درد این دنیا و هم به درد آخرت برسد؛ این قرائت دینی در فرآیند انقلاب اسلامی به عنوان پرچمدار اصلی جهت بسیج اجتماعی افکار عمومی، نقش جدی و جهت دهنده کلی را ایفا کرد.
نامهای به مهندس بازرگان | سوسن شریعتی (مجله اندیشه پویا ـ ۱۳۹۳)
نامهای به مهندس بازرگان
سوسن شريعتی
منبع: انديشه پويا
تاریخ: ١٣۹٣
مهندس بازرگان!
نامه نوشتن به شما لذت بخش است. مرا به یاد نامه هایی می اندازد که به پدربزرگم می نوشتم. یادم نمی آید به پدر نامه ای نوشته باشم(فرصت هم نشد) ولی به پدربزرگ چرا. در آن سالهای غریب غربت. احتیاطی که محضرش در پدرم ایجاد می کرد-همانی که محضر شما نیز برایش موجب می شد- یادم نمی آید مرا که نوه بودم محتاط کرده باشد. پدربزرگ پر شئون تر بود و کمتر در دسترس اما نامه نوشتن به او آسانتر می نمود. فرزند از پدر رودربایستی دارد اما از پدربزرگ خیر.در این نسبت تو همیشه بچه می مانی، نوه ای و در نتیجه خطاپذیر و مطمئن به اغماض.
آگاهیِ سراسیمه | ناصر عباس‌پور (سایت بنیاد فرهنگی شریعتی ـ ۱۳۹۳)
آگاهیِ سراسیمه
نگاهی به «کویر» دکتر شریعتی
ناصر عباس‌پور
منبع: سایت بنیاد فرهنگی شریعتی
تاریخ: ۱۳۹۲
«شاید خیلی چیزها که می‌دانم و دیده‌ام و بوده‌ام و کشیده‌ام، برای همیشه در دلم مدفون بماند.» –
گفتگوهای تنهایی، ص: 314
برای سخن گفتن، چه در خویشتن و چه در برابر مخاطب، ناگزیریم «نسبت‌ها» را بپذیریم و خود را در «مختصات»ی قرار دهیم و پرتو ذهن بر «چگونگی» ها افکنیم.
آن چه از شریعتی می‌توان شناخت چهارگونه است:
ملاحظاتی روش‌شناختی درباره جریانهای فکر دینی در ایران | حمید وحید دستجردی (مهرنامه ـ نوروز ۱۳۹۳)
ملاحظاتی روش‌شناختی درباره جریانهای فکر دینی در ایران
(اقبال، شریعتی و سروش)
حمید وحید دستجردی
منبع: مجله مهرنامه (شماره ۳۴)
تاریخ: نوروز ۱۳۹۳
