ویژگی‌های نثر ادبی دکتر علی شریعتی | امین یاری (ماهنامه انشا و نویسندگی ـ تیر ۱۳۹۸)
ویژگی‌های نثر ادبی دکتر علی شریعتی
امین یاری
منبع: ماهنامه انشا و نویسندگی
تاریخ: تیر ۱۳۹۸
در شماره ۱۰۵ ماهنامه انشا و نویسندگی، مقاله‌ای با عنوان «ویژگی‌های نثر ادبی دکتر علی شریعتی» به قلم امین یاری به چاپ رسیده است. در این مقاله نثر ادبی شریعتی در سه سطح زبانی، فکری و ادبی مورد بررسی قرار گرفته است.
شریعتی و عدالت | گفت‌وگو با احسان شریعتی (ماهنامه ایران فردا ـ خرداد ۱۳۹۸)
شریعتی و عدالت
گفت‌وگو با احسان شریعتی
منبع: ماهنامه ایران فردا
تاریخ: خرداد ۱۳۹۸
شماره ۴۹ (خرداد ۱۳۹۸) ماهنامه ایران فردا در بر دارنده‌ی گفت‌وگویی با احسان شریعتی است که پیرامون نسبت میان اندیشه شریعتی و مسئله عدالت انجام شده. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه مطلب می‌خوانید:
توجه به شریعتی اضطرار است نه تفنن | گفت‌وگو با آیدین ابراهیمی و محمدحسین بادامچی (خبرگزاری ایبنا ـ ۳۰ خرداد ۱۳۹۸)
توجه به شریعتی اضطرار است نه تفنن
گفت‌وگو با آیدین ابراهیمی و محمدحسین بادامچی
منبع: خبرگزاری ایبنا
تاریخ: خرداد و تیر ۱۳۹۸
در سالگرد شهادت شریعتی، خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت‌وگویی با آیدین ابراهیمی و محمدحسین بادامچی پیرامون اندیشه شریعتی ترتیب داده است. این گفت‌وگو در دو بخش مجزا روی سایت این خبرگزاری منتشر شده است که متن کامل آن را می‌توانید در ادامه مطلب بخوانید:
بخش اول
برای آغاز گفت‌وگو، آقای ابراهیمی به عنوان کسی که سابقه حضور در بنیاد شریعتی را داشته‌اید، به گمان شما اصطلاح نوشریعتی و مقوله بازگشت به شریعتی به چه صورتی مفهوم‌بندی شده و می‌شود؟
ابراهیمی: در تاریخ اندیشه معاصر ایران به خصوص از مشروطه به این سو ما فراز و نشیب زیادی داشته‌ایم. در این میانه و در بستر اندیشه معاصر یک جریان اصیل و پایدار اجتماعی که معروف به نواندیشی دینی است در ایران و منطقه خاورمیانه شکل گرفت و جریانی در ذیل این جریان اصلی نیز در ایران شکل گرفت که معروف به نهضت شریعتی است. از سوی دیگر شریعتی در ذیل دسته‌بندی‌ای می‌گنجد و گنجانده شده که «متفکران انقلابی» را شامل می‌شود. ساختارهایی که شریعتی از لحاظ نظام اندیشه‌ای در جامعه ایجاد می‌کرد و نقدها و نفی‌هایی که شریعتی در حوزه جامعه یا دین طرح می‌کرد در بستری انقلابی مورد فهم قرار می‌گرفت.
پس از انقلاب نیز از سوی کسانی نظیر عبدالکریم سروش و… مباحث فراوانی در مورد شریعتی ارائه شد اما در این میان مسئله‌ای که طرح شد این بود که چگونه و با چه متر و معیاری تفکر شریعتی هنوز قابلیت خوانش دارد و روایت او از دین و جامعه و تاریخ حتی با زبانی که گاه زبان ایدئولوژیک نامیده می‌شود (با تعریف خاصی که برخی از منتقدین از ایدئولوژی ارائه می‌دهند) هنوز در جامعه خریدار دارد و گویی تفکرات شریعتی نوعی دیالکتیک بین منتقدانش و جامعه ایجاد می‌کند. در اینجا بود که دوستداران شریعتی که در بنیاد شریعتی گرد آمده بودند تصمیمی خلق‌الساعه گرفتند تا به نوعی از نوشریعتی حرف بزنند. به نظر من نوشریعتی پوششی بر میل پنهان به برائت از شریعتی است. آنگونه که احسان شریعتی از مقوله نوشریعتی سخن گفته‌اند، از سه‌گونه احتمال خوانش برای اصطلاح نوشریعتی طرح کرده‌اند. او می‌گوید نوشریعتی نه no به معنای نفی میراث شریعتی است، نه now به معنای آوردن میراث شریعتی به زمان حاضر و نه new به معنای تفکر پساشریعتی هم نیست. نوشریعتی به معنای بازگرداندن شریعتی به متن خویش و رجوع دوباره به آثار شریعتی تعبیر می‌شود. این کار توسط چه کسانی انجام می‌پذیرد؟ نوشریعتی‌ها انگار از قبل ایجاد شده‌اند و بعد نوشریعتی تعریف شده است. یعنی بر خلاف جریان‌های فکری‌ای که ابتدا در بستر جامعه رخ می‌دهند و ما سپس رخدادها را نام‌گذاری می‌کنیم، انگار در اینجا اول نوشریعتی نام‌گذاری شد و بعد از آن قرار است نام‌گذاری شود.
از شریعتی چه چیزی مانده است | علی ربیعی (روزنامه شرق ـ ۱ تیر ۱۳۹۸)
از شریعتی چه چیزی مانده است
علی ربیعی
منبع: روزنامه شرق
تاریخ: ۱ تیرماه ۱۳۹۸
پس از آن همه عبور‌ها که از شریعتی صورت گرفت، هنوز هم انگار چیزی از آموزه‌های او با ماست. شاید نخستین نسلی که از شریعتی عبور کردند، مجاهدین خلق قبل از انقلاب بودند که او را ذیل عنوان «روشنفکر خرده‌بورژوایی» طبقه‌بندی کردند. این عبور نفاق‌آلود، نه در جریان بحثی آزاد و انتقادی بلکه در پس تاریک‌خانه‌های تیمی انجام گرفت؛ اما از بیان علنی آن خودداری شد. این عبور نمونه‌ای آشنا از محاکمه‌های درون‌گروهی سازمان بود که دامنه آن شامل مردگان نیز می‌شد. سال‌ها بعد، وقتی سازمان یادشده نقشی در حاشیه ماشین جنگ و تجاوز بعثی بر عهده گرفت، عبور از شریعتی نیز علنی شد. در جریان اعتراف‌سازی‌هایی که «انقلاب ایدئولوژیک» نام گرفت، برخی از اعضا را به آنجا کشاندند که شریعتی درون را «بالا بیاورند» و مرزبندی‌های ضد او را تیز‌تر و علنی‌تر کنند. در سطح درون‌گروهی گفتند «شریعتی اگر می‌ماند، با رژیم می‌رفت» و در سطح علنی، روزنامه «مجاهد» به نقل از یکی از کادرهای سازمان به نام محمدعلی توحیدی نوشت: شریعتی «راه‌سومی» بود، به قول خودش «مارکس-وبری» بود و بنابراین اسلام او نمی‌توانست از جنس اسلام سازمان باشد. چه تهمت‌های شیرینی و چه توصیف خوبی برای جامعه‌شناسی که در فراسوی مارکس و ماکس وبر، جایی مستقل برای خود دست‌وپا کند و ضمن پرهیز از عیوب هر دو، منظرنگری اقتصاد سیاسی را با جامعه‌شناسی وبری درهم آمیزد. پنجشنبه در چهل‌ودومین یاد‌مان شریعتی، احساس کردم هر نسلی انگار شریعتی خودش را دارد. این را می‌شد در بازتوصیف گفتمانی شریعتی دید؛ آنجا که جامعه‌شناسی جوان در بازتوصیف تز «چهار زندان» شریعتی از توان انسان در عصیان بر جبر‌های زندان خود، جامعه، تاریخ و طبیعت سخن می‌گفت و پرسش‌واره‌ای دشوار مطرح می‌کرد؛ در شرایطی که «خود» در مرکز و محور کنش‌های هر‌روزه شهروندان قرار گرفته است، چگونه می‌توان هویت جمعی را حول دموکراسی و عدالت شکل داد؟ به تعبیر دقیق‌تر آن سخنران، آن ایدئال مشترک که در دوره دوران‌ساز انقلاب منجر به شکل‌گیری «ما»ی همبسته شد، چگونه می‌تواند یک بار دیگر در تراز تکاملی تازه‌ای تکرار شود، بی‌آنکه استقلال فردی را در تابعیت از یک امر کلی مستحیل کند؟
دکتر، ما و بحران‌های تو در تو | محسن آزموده (روزنامه اعتماد ـ ۲ تیر ۱۳۹۸)
دکتر، ما و بحران‌های تو در تو
محسن آزموده
منبع: روزنامه اعتماد
تاریخ: ۲ تیر ۱۳۹۸
شمار سال‌هايي كه از درگذشت علي شريعتي مي‌گذرد در حال نزديك شدن به سن و سال خود اوست. دكتر شريعتي در ۴۴ سالگي درگذشت اما اكنون ۴۲ سال است كه همچنان بحث‌برانگيزترين و مناقشه‌آميزترين متفكر معاصر تلقي مي‌شود و بدون اغراق و ترديد مي‌توان او را اثرگذارترين روشنفكر ايران خواند؛ خواه اين اثرگذاري را امري مثبت ارزيابي كنيم يا منفي، چنانكه همه اين برداشت‌ها در طول دهه‌هاي گذشته صورت گرفته. امسال نيز مراسم چهل‌ودومين سالگرد او از سوي بنياد شريعتي با استقبال فراوان مخاطباني از سنين و اقشار و گروه‌هاي مختلف جامعه برگزار شد، عصر پنجشنبه و در كانون توحيد. در اين مراسم چهره‌هاي سياسي و فرهنگي فراواني حضور داشتند و موضوع آن «ما و بحران‌هاي تو در تو» بود. البته پيش از سخنراني‌هاي فكري مراسم يادبودي براي زنده‌ياد دكتر پوران شريعت‌رضوي كه چند ماه پيش(بهمن ۹۷) از دنيا رفت، برگزار شد با ذكر خاطراتي از او و پخش تصاويري از مراسم تشييع و تدفين او كه با بي‌مهري‌هايي صورت گرفت. اما در بخش سخنراني‌ها آن‌طور كه آرمان ذاكري، مجري اين جلسه گفت، مسائل و مشكلات مختلف ايران امروز به انديشه‌هاي شريعتي عرضه شد و هر يك از سخنرانان كوشيدند با توجه به تخصص خود با توجه به مجموعه آثار شريعتي، راه‌حلي براي اين بحران بيابند. در صفحه پيش رو، گزارشي از اين گفتارها از نظر مي‌گذرد.
شریعتی؛ چپ اسلام‌گرا یا چپ‌گرای مسلمان؟ | گفت‌وگو با عباس برومند اعلم (خبرگزاری ایکنا ـ ۲۹ خرداد ۱۳۹۸)
شریعتی؛ چپ اسلام‌گرا یا چپ‌گرای مسلمان؟
عباس برومند اعلم
منبع: خبرگزاری ایکنا
تاریخ: ۲۹ خرداد ۱۳۹۸
خبرگزاری ایکنا همزمان با سالگرد شهادت شریعتی، درباره‌ی مقبولیت آثار او در مصر گفت‌وگویی با عباس برومند اعلم (کارشناس مسائل شمال آفریقا) ترتیب داده است. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
سیمای شریعتی در ترکیه؛ از عبدالله اوجالان تا عدالت و توسعه | ارسلان صحت و مهدی شبانی (سایت بی‌بی‌سی فارسی ـ ۳۰ خرداد ۱۳۹۸)
سیمای شریعتی در ترکیه؛ از عبدالله اوجالان تا عدالت و توسعه
ارسلان صحت و مهدی شبانی
منبع: سایت اینترنتی بی‌بی‌سی فارسی
تاریخ: ۳۰ خرداد ۱۳۹۸
سکولاریسم و اسلام سیاسی دو قطب فکری در فضای سیاسی ترکیه در دوره جمهوریت بوده‌اند. اندیشه سکولار به واسطه پیروزی ایده‌های مصطفی کمال آتاتورک تا سالهای پایانی دهه ۱۹۷۰ اندیشه غالب در فضای فکری ترکیه بوده است. اما همزمان و با وجود محدودیت‌ها، طریقت‌های اسلامی و جماعت‌های دینی در بطن جامعه در حال نشو و نما بودند.
اندیشه‌های دینی، هم به واسطه وقوع انقلاب ایران و هم بعد از کودتای ۱۹۸۰ و برای مقابله با کمونیسم در ترکیه تقویت شدند. در این دوران گروه‌های مختلفی بر اساس ایده‌های اسلامی شکل گرفتند و در سطوح مختلف دست به اقدامات عملی و نظری زدند. در ساحت نظری می‌توان این تلاش‌ها را به دو گروه اسلام فقاهتی و اسلام تجدید نظر طلب (نواندیشی دینی) تقسیم کرد.
علی شریعتی و آثارش در میان گروه دوم، راهی برای مقابله با اسلام فقاهتی که قرائتی سنتی و محافظه‌کار از اسلام دارد را گشود. اما در عین حال بعضی متفکرین اسلام فقاهتی نیز به نوعی دیگر از شریعتی سود جستند. آنها از ایده بازگشت به خویشتن وی، برای صورت بندی نظرات خود استفاده کردند.
به صورت ویژه در دو دهه اخیر و دوران حاکمیت بلامنازع حزب عدالت و توسعه و بوجود آمدن طبقه جدید از ثروتمندان که ” نخبه‌گان محافظه‌کار” خوانده می‌شوند، اقبال روزافزونی به ایده‌ها و آثار شریعتی در بین روشنفکران دینی ترکیه که دغدغه آزادی و عدالت اجتماعی زیر لوای اسلام دارند، دیده می‌شود.
از علی تا شریعتی: تنها «یاد» | ناهید توسلی (روزنامه شرق ـ ۳۰ خرداد ۱۳۹۸)
از علی تا شریعتی: تنها «یاد»
ناهید توسلی*
منبع: روزنامه شرق
تاریخ: ۳۰ خرداد ۱۳۹۸
آنچه در ادامه می‌آید نوشته‌ای است از دکتر ناهید توسلی که به تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۹۸، به مناسبت چهل و دومین سالگرد شهادت شریعتی، در روزنامه شرق به چاپ رسیده است.
شریعتی بعد از ۴۲ سال | مهرشاد ایمانی (روزنامه شرق ـ ۳۰ خرداد ۱۳۹۸)
علی شریعتی از واقعیت تا انتظار
شریعتی بعد از ۴۲ سال
مهرشاد ایمانی
منبع: روزنامه شرق
تاریخ: ۳۰ خرداد ۱۳۹۸
چند دهه از درگذشت شريعتی می‌گذرد و همچنان ديدگاه‌های او محل تحليل جامعه‌شناسان، انديشمندان و حتی سياست‌مداران قرار دارد. برخی او را يك مصلح بزرگ اجتماعی می‌دانند كه توانست در عصر خود و حتی تاكنون تأثير مهمي بر جامعه خود بگذارد و برخي نيز افكار او را چندگانه و نامنظم مي‌دانند؛ به نحوي كه چنين مي‌گويند كه شريعتي نتوانست نسبت خود و افكارش را با جامعه پيرامونش به درستي تبيين كند. اما هرآنچه هست، تمام اينها درباره شريعتي نيست بلكه برخاسته از انتظارات گروه‌هاي مختلف از شريعتي است. يعني در بازخواني شريعتي همواره يك تعارض اساسي ميان واقعيت شريعتي و انتظارات وجود دارد كه گاه اين دو در مفاهيمي با يكديگر هم‌پوشاني پيدا مي‌كنند و گاه منفك از يكديگر حركت مي‌كنند. براي مثال موافقان ليبراليسم شريعتي را مخالف ليبراليسم و به تبع آن نافي دموكراسي معرفي مي‌كنند. گزاره نخست آنها درست است و شريعتي را با هيچ قيدي نمي‌توان در چارچوب‌هاي ليبراليسم گنجاند و اين در حيطه هم‌گامي انتظارات و واقعيت شريعتي قرار مي‌گيرد اما از سوي ديگر نتيجه علت و معلولي ايشان نادرست از آب در‌مي‌آيد زيرا به همان ميزان كه مي‌توان به قطعيت گفت كه شريعتي ليبرال نبود، مي‌توان تأكيد كرد كه يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هايش تحقق دموكراسي بود. او در تبيين انديشه ديني در مواجهه با خوانش سنتي از دين سعي كرد كه عنصر مردم را از متون فقهي بيرون بكشد و ثابت كند كه امر الهي با حقوق عامه تعارضي ندارد؛ يا آنكه يكي از ابتدايي‌ترين بحث‌هاي او مشخصا در حسينيه ارشاد در نقد رژيم وقت، دفاع از آزادي و انتقاد از محدوديت‌هاي اِعمال‌شده بود. از سوي ديگر منتقدان او همواره كوشيده‌اند تا دموكراسي را الزاما در ليبراليسم جست‌وجو كنند كه اين نيز محل انتقاد است؛ بنابراين انتظار منتقدان آن است كه آزادي تنها در راست‌گرايي يافت شود اما واقعيت آن است كه شريعتي با خوانشي چپ خصوصا در حوزه اقتصادي به آزادي باور داشت.
(بیشتر…)
خروج از بن‌بست نابرابری‌‌‌ها با گفتمان نوشریعتی | محمدرضا خاوش (روزنامه همدلی ـ ۲۹ خرداد ۱۳۹۸)
خروج از بن‌بست نابرابری‌‌‌ها با گفتمان نوشریعتی
محمدرضا خاوش
منبع: روزنامه همدلی
تاریخ: ۲۹ خرداد ۱۳۹۸
یکی از نشانه‌های تفکر عمیق، ماندگاری و پویایی آن است و کم‌شمار هستند کسانی که تفکر و اندیشه‌‌شان دارای این ویژگی باشد و در گذر ایام، گرد فراموشی بر آن ننشسته باشد؛ شریعتی از جمله این کم‌شمار افراد است و تفکرش دارای چنین ویژگی است. شریعتی کسی است که در تاریخ و فکر معاصر ما پایدار و زنده است؛ از این‌روست که بعد از گذشت ۴۲، همچنان در فضای فکری جامعه، صاحب‌نظران و نظریه‌پردازان از شریعتی می‌‌گویند و می‌‌نویسند و گاهی بر سر آرای او جدل می‌کنند.
