در حاشیه متن؛ دفترهای بنیاد، دفتر اول (۱۳۷۹)
در حاشیه متن
دفترهای بنیاد فرهنگی دکتر شریعتی
تاریخ تولید: ۱۳۷۹
دفترهای بنیاد (اول) : بنیاد شریعتی؛ تهران چاپ اول 1379، 208 صفحه رقعی.
روایتی تراژیک؛ فربه‌تر از اسطوره | محمدامین قانعی راد (مجله جهان اسلام ـ تیر ۱۳۷۳)
روایتی تراژیک؛ فربه‌تر از اسطوره
با یاد معلم شهید، دکتر علی شریعتی
محمدامین قانعی راد
منبع: مجله جهان اسلام (ویژه‌نامه فرهنگی ـ شماره ۷)
تاریخ: تیر ۱۳۷۳
دکتر سروش در مقاله‌ی «فربه‌تر از ایدئولوژی» در پی جایگزینی تحلیل به جای تحلیل در رابطه با افکار و آراء دکتر علی شریعتی است و می‌نویسد: اکنون زمان استفاده از این کلیشه‌ی کهنه و نخ‌نما گذشته است که «شریعتی خدماتی کرد اما اشتباهاتی هم داشت» و نوید تحلیلی را می‌دهد که فراتر از این کلیشه‌ای است که احیاناً برای پوشاندن حقیقت فراهم آمده‌اند.
اکنون خلاصه‌ای از تحلیل مقاله‌ی مزبور را مرور می‌کنیم تا بدانیم این تحلیل چگونه از کلیشه‌های رایج فراتر می‌رود و چگونه به آشکار کردن حقیقت کمک می‌کند.
علی شریعتی: جنگ در سه جبهه | مهدی بازرگان (دکتر علی شریعتی از دیدگاه شخصیتها ـ ۱۳۶۵)
علی شریعتی: جنگ در سه جبهه
مهندس مهدی بازرگان
منبع: مقدمه‌ی کتاب «دکتر علی شریعتی از دیدگاه شخصیتها»
تاریخ: تیرماه ۱۳۶۵*
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
ثم جعلناکم من بعدهم خلفاء لتنضرکیف تعلمون
آقای جعفر سعیدی طلبه‌ی روشنفکر حوزه علمیه و دانشجوی پرشور که قبلاً کتاب «دکتر شریعتی از دیدگاه شخصیتها» را، با استقبال خوانندگان، منتشر ساخته بودنداز بنده خواسته‌اند با بضاعت مختصرم که در مسابقه با کمی فرصتم می‌باشد، مقدمه‌ای برای دفتر دوم آن کتاب، تحت عنوان «شخصیت و اندیشه دکتر علی شریعتی» تحریر و تقدیم نمایم.
خود این مطلب که بعد از گذشت نه سال از فوت دکتر شریعتی جوان‌هایی که او را ندیده و پای صحبت و درسش ننشسته‌اند از تکرار و تردید نمی‌ترسند و دست به نوشتن شخصیت‌نامه و اندیشه‌نامه برای دکتر می‌زنند، مسئله‌ای است امیدوارکننده و آموزنده و نشانه‌ای از رشد و دقت که افرادی چون بنده را وادار به اجابت دعوت‌شان می‌نماید.
گمان ندارم هیچ‌یک از هموطنان ما در چنان مدت کوتاه که قسمتی از آخرین سال‌های حیات و بعد از مماتش را می‌گیرد باندازه دکتر شریعتی، با نامش و با اندیشه و آثارش، در زبان‌ها و قلم‌های دوست و دشمن آمده و نوشته‌هایش میلیون‌ها خواننده و خریدار پیدا کرده باشد. باز هم خود این مطلب، صرف‌نظر از درستی و نادرستی یا مقصد و محتوای گفته‌ها و نوشته‌ها، از نظر شناخت نیاز و نسل معاصر ایران و تحول افکار جهان، درخور تجلیل و تحلیل می‌باشد. بنابراین باید سپاس‌گزار مؤلف این کتاب و مؤلفین کتاب‌های گذشته و آینده باشیم که یاس و ترس از اختناق و استبدادرا کنار گذارده بجای سکوت و انتظار یا هماهنگی با جوسازی و شعار، به تحقیق و تعلیل رومی‌آورند و از راه طرح و کشف حقایق به هموطنان انقلاب کرده و انقلاب‌زده‌ی خود خدمت می‌کنند.
با شرمندگی باید عرض کنم که متن کتاب و مقالات گلچین‌شده‌ی آنرا بتمامه با و دقتی که در شأن نویسندگان آنها و شریعتی است، نخوانده‌ام تا مقدمه‌ام نقد و معرفی باشد ولی امیدوارم نویسندگان محترم کتاب و قلم‌بدست‌گیرندگان آینده، از خود بخواهند و توفیق نصیب‌شان شود که بررسی و نظر نگاری‌شان تنها پیرامون کتاب‌ها و شخصیت دکتر شریعتی گردش نکند. هم علل و عوامل یا شرایطی را برسند که شریعتی را شریعتی کرد و این کلام و کتابت را در زبان و قلم او گذاشت. هم در زمینه اثر و نقشی که شریعتی در انقلاب اسلامی ایران ایفا نمود مطالعه مستند و انتقاد منصفانه نمایند و هم پاسخ به این سؤال دهند که چرا و چگونه دکتر شریعتی با چنین وسعت و شدت در جامعه ایران در دو قطب ارادت و خصومت قرار گرفت. خصوصاً ریشه‌یابی پدیده دوم را بنماید باشد که بخواست خدا کاشفی از گذشته شود و آیینه‌ای برای آینده بسازند.
Qu’est-ce qu’une revolution religieuse? | Daryush Shayegan | 1982
یک انقلاب مذهبی چیست؟
داریوش شایگان (۱۹۸۲-۱۳۶۳)
Qu’est-ce qu’une revolution religieuse?
Daryush Shayegan
Les Presses D’Aujourd’hui,1982,Paris
کتاب «یک انقلاب مذهبی چیست؟» نوشته داریوش شایگان ، فیلسوف و متخصص فرهنگ و تمدن هند، در سال ۱۹۸۲ به زبان فرانسه و در ۲۵۹ صفحه، توسط انتشارات« Les Presses D’Aujourd’hui » به چاپ رسیده ا ست. موضوع محوری این کتاب که پس از انقلاب ایران نوشته شده تعریف “انقلاب مذهبی» است که نباید با زندانی شدن در نوعی خود-محوری هویتی تعریف شود و راه را بر گفتگو با دیگری ببندد. از نظر شایگان ورود به سیستم های بسته ایدئولوژیک محصول نوعی غربی شدگی ناخودآگاه است. نقد علی شریعتی به عنوان یک «مارکسیست اسلامی» و متفکری که دین را ایدئولوژیزه کرده بخش مهمی از این کتاب را به خود اختصاص داده است.
شریعتی، ایدئولوژی دینی و اقتدار ستیزی | محمد جواد غلامرضا کاشی (مجله کیان ـ تیر و مرداد ۱۳۷۵)
شریعتی، ایدئولوژی دینی و اقتدار ستیزی
محمد جواد غلامرضا کاشی
منبع: مجله کیان (شماره ۳۱)
تاریخ: تیر و مرداد ۱۳۷۵
مقدمه
از بدو پیروزی انقلاب، میان جناح‌های مختلف رقیب در عرصهٔ مناقشات سیاسی بویژه در میان گرایش‌های مذهبی، دکتر شریعتی جایگاه خاصی به خود اختصاص داده است. میدان بحث و منازعه پیرامون دکتر شریعتی و آرای او چندان گسترده بوده است که شاید بتوان به تعداد این جناح‌ها از دکتر شریعتی‌ها سخن گفت. از همان سال‌های پس از پیروزی، دکتر شریعتی طیفی از چهره‌های گوناگون را شامل می‌شد که یک سوی آن، مدافع روحانیت راستین و یک سوی دیگر آن بنیان‌گذار یا مبشر تئوری اسلام منهای روحانیت بود. جالب اینکه هیچ‌کدام از این جناح‌های رقیب ناتوان نبود که در اثبات تفسیری که از دکتر ارائه می‌کرد، به آثار و اقوالی از او استناد کند و محققانه نظریهٔ خود را به اثبات برساند. به‌رغم فاصله گرفتن از مبدأ پیروزی انقلاب، میدان این مناقشات همچنان گسترده است و اذهان را به خود معطوف می‌کند و شاید آنچه طی این مدت دگرگون شده است، گسترده‌تر شدن طیف چهره‌هایی است که دکتر شریعتی شامل آن‌هاست.
