دین،شریعت و معنویت

مراسم بیست و چهارمین سالگرد شهادت شریعتی

مکان: حسینیه ارشاد

زمان: ۳۱ خرداد ۱۳۸۰

به مناسبت بیست و چهارمین سالگرد شهادت شریعتی سمیناری تحت عنوان «دین،شریعت و معنویت» در حسینیه ارشاد به تاریخ ۱۳۸۳/۳/۳۱ و به دعوت آقایان دکتر یدالله سحابی، احمد صدر حاج سید جوادی، حسین شاه حسینی، مهندس علی اکبر معین فر، اعظم طالقانی، دکتر نظام الدین قهاری، مهندس لطف الله میثمی و مهندس حبیب یکتا برکزار شد. (در این مراسم آقایان دکتر میناچی، علی طهماسبی،دکتر هاشمی آغاجری و حجت الاسلام محسن کدیور سخن گفتند و در پایان از ترجمه کتاب اتوپیای شریعتی ترجمه مجید نکودست رونمایی شد. (روزنامه ایران-۴ تیر ۱۳۸۰).عناوین سخنرانی ها عبارت بودند از:

– «دین در دوران گذار» ـ علی طهماسبی

– «دیالکتیک طریقت و شریعت» ـ دکتر هاشم آقاجری

– «آسیب شناسی دینداری» ـ دکتر محسن کدیور

سخنران نخست این مراسم دکتر ناصر میناچی بود که با طرح آن که حسینیه ارشاد متعلق به جوانان و دانشجویان است، عنوان کرد: امروز فصل سوم فعالیت حسینیه فرا رسیده است و ضرورت دارد تا دانشمندان و جوانان تحصیل‌کرده و متفکر بر مبنای وصیت شریعتی با تشکیل جلسات درس و اندیشه به فعال نمودن حسینیه ارشاد بپردازند.

«دین در دوران گذار» ـ علی طهماسبی

علی طهماسبی، اسطوره‌پژوه و متن‌شناس دینی، سخنران بعدی جلسه بود که تحت عنوان «دین در دوران گذار» به سخنرانی پرداخت. طهماسبی با طرح تغییر دائمی زیرساخت‌ها در طول تاریخ، دوران گذار را امری مسبوق به سابقه در طول تاریخ عنوان نمود. وی تأثیر دوران گذار بر دین را در تاریخ معطوف به وجه شریعتی و صورت‌های دینی دانست، به طوری که هر دوره‌ی تاریخی با زیرساخت‌های ویژه‌ی اقتصادی و اجتماعی و… مواردی را به صورت عادت و سنت بر ظواهر دین می‌افزایند، افزدونی که در دوره‌ی بعد به عنوان جزئی از دین شناخته می‌شود.» طهماسبی با تفکیک دین به شریعت و گوهر دین، اظهار کرد: شریعتی با اشرافی که به زمانه‌ی خود داشت و شتاب دوران گذار را به خوبی می‌دید، دریافت که آن صورت پیشین پاسخ‌گوی نیاز امروز جامعه نیست. از این رو با اشراق به گوهر دین، نوعی ایمان پایه و مشترک برای نسل امروز بیان کرد و نام‌های خداوند را معیار هدفمندی انسان امروز قرار داد.

طهماسبی عنوان کرد: اگر شریعتی به طرح آزادی به همراه عرفان می‌پردازد و اگر آزادی را برای انسان امروز می‌طلبد برای آن است که می‌تواند از قید و بندها و صورت‌های سنگ‌شده، خود را نجات دهد و به سوی متعالی شدن و رشد حرکت کند. این است که آزادی در نگاه شریعتی حتماً همراه با عرفان است و در غیر این صورت به واسطه‌ی هدفمند نبودن، انسان را به ابتذال می‌کشاند.

– «دیالکتیک طریقت و شریعت» ـ دکتر هاشم آقاجری

دکتر هاشم آقاجری سخنران دیگر این مراسم تحت عنوان «دیالکتیک طریقت و شریعت» به سخنرانی پرداخت. وی با تقسیم‌بندی سه دوره تاریخی اسلام در ایران: 1- از صدر اسلام تا قرن ششم، 2- از قرن ششم تا صفویه، 3- از صفویه تا مشروطه، عنوان نمود که با ظهور ابوحامد غزالی در دوره‌ی دوم، طریقت با وجود انتقاداتش بر ظاهرگرایی فقاهتی، خود دچار ظاهربینی شده و به حالت نهاد درآمد. در صفویه مجدداً فقها غلبه یافتند که استمرار آن موجب شد تا در دوره‌ی سوم، شریعت رابطه‌ی خود را با طریقت کاملاً قطع نماید.

آقاجری افزود: شریعت‌ها در هنگام استقرار همواره حقیقت‌ها و طریقت رسیدن به آن را به فراموشی سپرده‌اند. وی با طرح راه‌حل‌های مختلف برای حل بن‌بست طریقت و شریعت یعنی سه راه‌حل سنت‌گرا، بنیادگرا، لیبرالی و نئولیبرالی به طرح دیدگاه و راه‌حل شریعتی پرداخته و عنوان نمود که شریعتی دین را در یک کلیت واحد و یک مجموعه‌ی نظری، عاطفی، عملی و وجودی می‌دید که از توحید برخاسته و به سوی توحید نیز می‌رود. در نتیجه بدون توجه به فلسفه‌ی دین و سمت و سوی غایی آن، طریقت و شریعت نه خدمتگزار انسان بلکه به ضد آن تبدیل می‌شود. دینی که باید عامل نجات انسان باشد، بر اساس شریعتی که در آن قالب می‌گیرد ممکن است به تحکیم برده‌داری بینجامد. فقه‌الشریعته‌ای که اساساً از فلسفه و جهت‌گیری دین منسلخ شده باشد، از مقصد خود دور می‌شود و نمی‌تواند در خدمت رهایی انسان باشد. پس شریعتی در گام نخست به نقد شالوده‌شکنانه‌ی مبانی فلسفی و بینشی دین فقاهتی پرداخت که طریقت و شریعتی موجود بر آن استوار بوده است.

طریقت مورد توجه شریعتی تنها یک طریقت نظری نبود و معنویتی نیز که از آن سخن می‌گفت تنها عاطفی نبود، بلکه وجود وی را به لحاظ هستی‌شناختی و وجودی مورد توجه و تغییر قرار می‌داد. از این طریق می‌توانست بر بن‌بست تاریخی طریقت و شریعت فایق آید و به دیالکتیک آن برسد.

آخرین سخنران دکتر محسن کدیور  تحت عنوان «آسیب‌شناسی دینداری» به طرح دیدگاه خود پیرامون مسأله‌ی یادشده پرداخت.

– «آسیب شناسی دینداری» ـ دکتر محسن کدیور

دکتر کدیور با تفکیک دین و دینداری، شریعتی را عاشق دین و بزرگ‌ترین منتقد نوعی از دینداری دانست. کدیور با طرح ضرورت پرهیز از برخورد گزینشی با آثار شریعتی، آسیب‌شناسی دین را از بزرگ‌ترین اهداف وی عنوان نمود.

کدیور شریعتی را متفکری منصف دانست که اگر دارای تجربه‌ی دو دهه حکومت دینی بود در برخی از دیدگاه‌های خود تجدیدنظر می‌کرد. کدیور با طرح هفت نوع آفت دی دینداری عنوان کرد: تعالیم دینی همه یکسان نیست. برخی ثوابت (گوهر دین)اند و برخی زمان‌مند و متغیر. تعالیمی که ذات دین بر آن استوار شده ثابت‌اند اما تعالیم دسته‌ی دوم عرضی دین هستند. اکثر مشکلات امروز دین ناظر بر دسته دوم است که در صورت تفکیک آن بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. شریعتی به اعتقاد کدیور از جمله تفکیک‌گران ثوابت از متغیرات دینی بود. وقتی امکان وجود یک حکم زمان‌مند و مکان‌مند مهیا باشد، شاید بتوان احکام دیگری را در عرصه‌ی احکام مربوط به زنان، جزا و… کشف و استنباط نمود. امروزه هیچ دیندار نواندیشی نمی‌تواند به وجود متغیرات دینی اذعان ننماید. در هندسه‌ی دینی خدا و رسول گزاره‌های دینی همه از یک سطح از ارزش برخوردار نیستند. برخی ارزش بیشتر و برخی دارای ارزش کمتری است. در فرهنگ ائمه حق‌الناس بالاترین حق است ولی امروزه حق الله بالاتر از حق‌الناس قرار گرفته است. همین‌طور حفظ ایمان و اعتقاد در اخلاق اصل اول دینداری است. و شعایر، احکام، مناسک و آداب و رسوم باید قائم به ایمان باشد. کدیور عنوان کرد: دین و شریعتی راهی برای رسیدن به مقصد است اما ماندن در راه و اکتفا به راه مانع وصول به مقصد است.

در حاشیه مراسم: این مراسم به گزارش روزنامه ملت، تاریخ۳ تیر ۱۳۸۰ با حضور انبوه جمعیت روبرو شده بود و تمام صندلی های حسینیه ارشاد پر بوده و در راهرو جمعیت به حالت نشسته، در پایین صحنه سخنرانی ها را تعقیب می کردند. از سوی خانواده روزنامه نگاران زندانی در پایین تریبون مراسم، دته گلی که به صورت پرچم ایران درآمده بود، قرار داشت. در این مراسم ابتدا قرار بود استاد محمد شبستری یکی از سخنرانان مراسم باشد که ظاهرا ایشان بدون دلیل مشخص در آخرین ساعات مانده به برگزاری مراسمُ از تصمیم خود منصرف شدند. در هنگامی که نوه خردسال عزت الله سحابی(آمنه شامخی) در حال خواندن نوشته کوتاه خود را به نام«من می نویسم، او می نویسد» بود جمعیت تحت تاثیر قرار گرفته و مدام برای وی کف می زند. از سوی خانواده های زندانی بند ۳ اوین، دسته گلی تقدیم به خانواده مهندس سحابی شد. ظاهرا در میان سخنرانی هاشم آغاجری فردی از میان جمعیت به نشانه اعتراض به سخنان او فریاد می زند و فضا را برای چندی متشنج می کند که با اعتراض مردم ساکت می شود.

این مراسم بازتاب فراوانی در روزنامه هایی چون ایران، نوروز، ملت به دنبال داشت.

نویسنده : اپراتور سایت تاریخ ارسال : می 21, 2017 1823 بازدید