انسان – م.آ.۲۴ (چاپ اول – ۱۳۶۱)
انسان
مجموعه آثار ۲۴
علی شریعتی؛ تهران، انتشارات الهام، چاپ اول پاییز ۱۳۶۱ ، قطع رقعی، تیراژ ۱۰/۰۰۰
مجموعه‌ی حاضر شامل شش بخش اصلی و یک بخش ضمیمه‌ها است که خود از دو قسمت تشکیل شده، به شرح زیر:
* انسان و اسلام: این بخش ابتدا به صورت یک کنفرانس در دانشکده‌ی نفت آبادان ایراد گردیده و سپس توسط شریعتی اصلاح شده و قبلاً در کتابی به نام انسان و اسلام – که مجموعه‌ای از کنفرانس‌های دانشکده‌ی نفت است- انتشار یافته است. لازم به تذکر است که این بخش علاوه بر عنوان فوق، از سوی خود شریعتی در بخش «انسان و تاریخ» همین مجموعه تحت عنوان «اومانیسم در فلسفه‌ی خلقت آدم» ذکر گردیده و نیز در همین بخش از جانب خود وی، سال 1347 به عنوان تاریخ این کنفرانس معین شده است.
*آزادی: دست‌نوشته‌ای است که برای اولین بار در این مجموعه به چاپ رسیده و به نظر می‌آید در اواخر عمر شریعتی نوشته شده است.
*انسان، اسلام و مکتب‌های مغرب زمین: مضامین این بخش در سال‌های تدریس در کلاس‌های دانشگاه مشهد به طور شفاهی از جانب شریعتی مطرح شده و بعد به صورت سیستماتیک به نگارش درآمده است. دانشجویان دانشگاه مشهد در همان زمان تعداد محدودی از متن فوق را پلی‌کپی و تکثیر کرده بودند ولی ساواک از آن‌جا که تصور می‌کرد این متن تا به حال منتشر نشده است، جهت لوث کردن چهره‌ی شریعتی، متن را به گونه‌ای مخدوش و با جابجایی بسیاری از پاراگراف‌ها و با افزودن عبارت «مارکسیسم، ضد اسلام» به عنوان آن، در اواخر سال 1354 در چندین شماره‌ی کیهان به چاپ می‌رساند. جالب این‌جاست که به دنبال این حرکت ساواک، عین متن چاپ شده در کیهان – حتی با همان حروف و ستون‌بندی- در سال 1355 توسط برخی از فعالین سیاسی و اسلامی تحت عنوان «انسان، مارکسیسم- اسلام» در کتابی مستقل کلیشه می‌شود و به چاپ می‌رسد که این امر موجب رنجش مضاعف شریعتی می‌گردد.
*انسان آزاد- آزادی انسان: دست‌نوشته‌ای است که برای اولین بار به چاپ می‌رسد و تاریخ دقیق نگارش آن معلوم نیست اما از آن‌جا که در متن اشاره‌ای به انتخاب شدن جیمی کارتر به ریاست جمهوری آمریکا می‌شود، به نظر می‌رسد که در اواخر سال 1355 به تحریر درآمده است.
*انسان و تاریخ: این بخش ابتدا به صورت یک سخنرانی در آمفی تئاتر دانشکده‌ی فنی دانشگاه تهران در تاریخ 7/10/1348 ایراد گردیده و سپس توسط شریعتی حک و اصلاحاتی در آن صورت گرفته است. متن اصلاح‌شده‌ی اصلی و همچنین نوار آن را پس از جست‌وجوی بسیار به دست نیاوردیم، اما از آن‌جا که این بخش قبلاً توسط یکی از انتشارات تحت همین عنوان و با کمک گرفتن از فتوکپی متن اصلی به چاپ رسیده بود، آن را مورد استفاده قرار داده و فقط به پاره‌ای از اصلاحات ضروری در ترکیب جمله‌بندی‌ها و نقطه‌گذاری‌ها پرداخته‌ایم.
*اگزیستانسیالیسم: اولین سخنرانی‌ای است که توسط شریعتی در سال ۲/۲/۱۳۴۸ در دانشکده‌ی اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه ملی ایراد می‌شود. نوار این سخنرانی را به دست نیاوردیم ولی چون متن کامل پیاده‌شده‌ی آن را در اختیار داشتیم، با رعایت حداکثر امانت به تنظیم آن مبادرت ورزیدیم. در چاپ‌های پیشین سال ایراد این سخنرانی ۱۳۴۷ ذکر شده بود اما در سال‌های اخیر چاپ دو کتاب شریعتی به روایت اسناد ساواک و نیز حسینیه‌ی ارشاد به روایت اسناد ساواک نشان می‌دهد که تاریخ این سخنرانی ۱۳۴۸ بوده است.
ضمیمه‌ها:
این بخش قسمت‌های زیر را در بر می‌گیرد:
* تنهایی: دست‌نوشته‌ای است بدون تاریخ، اما تصور می‌رود که در سال‌های آخر عمر شریعتی به تحریر درآمده باشد. صفحه‌ی اول این دست‌نوشته دو بار نوشته شده که بار دوم آن کامل‌تر است. ما برای جلوگیری از تکرار، فقط صفحه‌ی کامل‌تر را در متن قرار داده‌ایم ولی جهت حفظ امانت، کلیشه‌ی صفحه‌ی دیگر را در قسمت «نمونه‌ها، عکس برخی از دست‌نوشته‌ها» عیناً آورده‌ایم.
*فلسفه‌ی خلقت انسان: این دست‌نوشته که جزو آخرین آثار وی است، نیز بدون تاریخ است.
لازم به توضیح است که دو قسمت مربوط به ضمیمه‌ها برای اولین بار به چاپ می‌رسند و چون هماهنگی نسبی محتوایی با متن اصلی دارند، در این مجموعه گنجانده شده‌اند.
*در پایان نکات زیر یادآوری می‌گردند:
-پس از چاپ این مجموعه متوجه شدیم که در قسمت ضمیمه‌ها، بخش «فلسفه‌ی خلقت انسان» از «باله‌ی معروف… تا … خود همین مرد است»، مطلبی جدا و مستقل از بخش مزبور است و در واقع فلسفه‌ی خلقت انسان از «و چه‌ها که نیست…» در صفحه‌ی 342 شروع می‌شود.
![[facebook]](http://drshariati.org/btn_fb_55px.gif)
