مناظره مکتوب درباره‌ی شریعتی

احسان شریعتی

منبع: روزنامه جام جم

تاریخ: ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۰

روزنامه جام جم ۴ اردیبهشت امسال مصاحبه‌ای با حجت الاسلام و المسلمین سیدحمید روحانی، رئیس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی ایران به چاپ رساند و در قالب آن به بررسی مشکلات موجود در زمینه تدوین تاریخ انقلاب اسلامی پرداخت.

با طرح مطالب حجت الاسلام سیدحمید روحانی درخصوص مرحوم دکتر شریعتی در این مصاحبه، خبرنگار جام جم انتقاداتی را که در این زمینه به مصاحبه شونده وارد شده است مطرح کرد و سیدحمید روحانی هم در ادامه، توضیحاتی را در این زمینه ارائه داد.

به دنبال چاپ این مصاحبه، احسان شریعتی، فرزند مرحوم دکتر علی شریعتی، جوابیه ای را درخصوص مطالب طرح شده از سوی سیدحمید روحانی به روزنامه جام جم ارسال کرد که متن کامل آن اینک در اختیار شماست.

توقیرا عطف به مشروحه مندرجه در صفحات هفتم و دهم آن جریده محترم که در تاریخ یکشنبه ۴ اردیبهشت ماه جاری تحت شماره ۳۱۱۲ در ذیل نام و عنوان حجت الاسلام و المسلمین سیدحمید روحانی، رئیس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی ایران، به صورت مصاحبه چاپ و نشر یافته است، به این وسیله با اعلام اعتراضات وارده به آن بخش از مطالب گزینشی اقتباس شده از بازجویی های مربوط به دوره ۱۸ ماهه اسارت دکتر علی شریعتی، در سیاهچال زندان ساواک به نام «کمیته مشترک ضدخرابکاری» منتشره در جلد سوم مجلد تاریخی «نهضت امام خمینی» و همچنین ایراد و اعتراض به مطالب اهانت آمیز علیه آن زنده یاد تحت عنوان و اتهام ناروا و خلاف واقع، «ستایش از رضاشاه و تایید انقلاب سفید شاه و حمله به جبهه ملی»، آن هم به ادعای نبود و عدم دسترسی به صفحه چهلم بازجویی چهل صفحه ای «کلی نویسی معمول و متداول آن روزگار که از متهمان اخذ می گردید»، منبعث از بکارگیری شیوه حدس و گمان که در نوشته های جناب روحانی معمول و متداول بوده است و نهایتا با قیام و اقدام به دفاع از مظلومیت دکتر علی شریعتی که تفصیل آن در کتاب سوم فصل اول و دوم صفحات ۱۵۹ الی ۲۸۹ «تاریخچه حسینیه ارشاد» به تاریخ ۱۳۸۴ «شابک ۹۱۲۶۲۸۰ ۹۶۴ کتابخانه ملی ۵۰۴۸ ۸۴م»، نشر یافته است، که به پیوست یک جلد از آن تاریخچه، جهت ضبط در بخش مرجع و منبع مطالعاتی آن روزنامه همراه با تصویر بعضی از صفحات آن راجع به اقدامات عدیده گزینشی از ناحیه جناب روحانی تحت شماره های ۱۵۹ ۱۶۲ ۱۶۳ ۱۶۴ ۱۶۵ ۱۶۶ ۱۷۲ ۱۷۶ ۱۷۷ ۱۷۸ ۱۹۹ ۲۰۵ ۲۱۹ ۲۲۶ ۲۲۷ ۲۲۸ ۲۲۹ ۲۳۰ ۲۵۰ ۲۵۴ ۲۵۵ ۲۶۵ ۲۶۶ ۲۷۸ ۲۷۹ ۲۸۰ ارسال و به شرح زیر به پاسخگویی می پردازد، تا با عنایت به قانون مطبوعات در صفحات هفتم و دهم با همان حروف چاپ و نشر یابد.

البته مصاحبه جناب روحانی با خبرنگار محترم آن روزنامه به ۲ بخش خلاصه می شود، یکی اتهام منتسبه منبعث از حدس و گمان مندرج در صفحه چهلم مجهول ادعایی، از مجموعه بازجویی ساواک به اتهام واهی و خیالی، ستایش از رضاشاه و تایید انقلاب سفید و حمله به جبهه ملی و دیگری عناوین گزینشی در استخراج از هزار صفحه بازجویی دکتر شریعتی در کمیته مشترک ضد خرابکاری و باقیمانده از مصاحبه انجام شده، حاوی مطالبی است، به صورت حشو و زواید که ناشی از نارسایی «حافظه» در آن متون تکرار شده است؛ اکنون شرح کوتاهی در مورد مصاحبه انجام شده:

جناب روحانی، ابتدا اظهار داشتند، در سال ۱۳۶۱ که از طرف حضرت امام، مسوول مرکز اسناد ساواک شدم، یکی از نخستین پرونده هایی که با عشق به سراغ آنها رفتم، پرونده شریعتی بود و می توانم بگویم که بعد از پرونده حضرت امام، این دومین پرونده ای بود که من به آن عنایت داشتم، متوجه نامه چهل صفحه ای ایشان که در مشهد نوشته بود، شدم که هم از رضاشاه ستایش می کند، هم انقلاب سفید شاه را تایید می کند و هم به جبهه ملی حمله می کند که چرا از فرصت انقلاب سفید استفاده نکرده اند…، به هر حال، طبق همان رسالتی که داشتم این اسناد را منتشر کردیم. در قبال سوال روزنامه که سال انتشار آن اسناد چه سالی بود؟ آقای روحانی اظهار داشتند، من اسنادش را منتشر نکردم و فقط در کتاب آوردم.

آیا در مجلد ۱۵ خرداد هم این اسناد منتشر گردید، در پاسخ گفته است، مقدمتا چند نمونه ای از این اسناد را در آن مجله هم آوردم، ولی بعدا آقای حسینیان که به مرکز اسناد انقلابی آمد اولین کاری که کرد این بود که مرکز ۱۵خرداد را تعطیل کرد و سه جلد اسناد در مورد آقای شریعتی را منتشر کرد که نامی و نشانی از این اسناد چهل صفحه ای در بر نداشت و تا پایان صفحه هفتم و مقداری از جملات مندرج در ابتدای صفحه دهم مصاحبه انجام شده «سوال خبرنگار روزنامه و جواب مجهول آقای روحانی»، به هیچ وجه موید وجود ۴۰ صفحه نامه ادعایی، «ستایش از رضاشاه و تایید انقلاب سفید محمدرضا شاه» نبوده است و بله من هم همین را می گویم که رهبر معظم انقلاب فرموده «گروه خونی شریعتی به ساواکی بودن نمی خورد و اتفاقا تحلیل من روحانی این است که شریعتی قصد داشت از ساواک استفاده کند و کار خودش را پیش ببرد اما این چیزی که شایع شده است من گفته ام او ساواکی بوده است، اصلااین طور نیست و اگر کتاب نهضت امام را هم مطالعه کنید، هرگز تعبیر ساواکی بودن را در آن نمی بینید، مساله این است که شریعتی در چارچوب اعتقاداتش، آن حساسیتی را که یک انقلابی نسبت به رژیم شاه داشت، نداشت. حرف من این است که ایشان مساله انقلاب سفید را باور داشت و مطالب او در این دهه برای فریب ساواک نبوده است که البته این تلقی منبعث گردیده، از همان صفحه چهلم که به ادعای ایشان مفقود شده است.بالاخره آقای روحانی، نگفتند در کجا این ۴۰ صفحه ادعایی «تعریف از رضاشاه و انقلاب سفید شاه» را به چاپ رسانده و اگر ادعا دارند چنین ۴۰ صفحه نوشته ای به خط و امضای دکتر شریعتی وجود داشته و ایشان به تمام اسناد ساواک دسترسی داشته، چرا لااقل یک صفحه از آن ۴۰ صفحه ادعایی که در آن ستایش رضاشاه و انقلاب سفید را در بر داشته باشد، منتشر نمی کنند و در طول مصاحبه دو صفحه ای از صفحه هفتم و نصف صفحه دهم روزنامه تلاش کرده اند که ثابت کنند در نوشته های ادعایی در جلد سوم نهضت امام خمینی، گزینشی عمل نکرده و نتوانسته است ۴۰ صفحه نوشته کذایی و منتسب به دکتر شریعتی را به روزنامه جام جم و در جلوی چشم خبرنگار روزنامه ارائه دهد، تا ایشان بتواند در متن همین مصاحبه بی سر و ته، انتشارش دهد!

ولی در کتاب تاریخچه حسینیه ارشاد در صفحات ۱۵۹ الی ۲۸۹ به یکایک نوشته های غیرمستند آقای روحانی پاسخ داده شد که تصویر دو صفحه به شماره ۱۶۳ و ۱۶۴ را جهت اطلاع و استحضار روزنامه محترم جام جم به همراه این جوابیه تقویم می دارد. امید آن که آقای سیدحمید روحانی کاملامطالعه و پاسخ شرعی و قانونی حسینیه ارشاد را بدهد، برای نمونه و استشهادی شرعی و قانونی به اطلاع می رساند؛ مندرجات صفحه ۱۶۳ کتاب تاریخچه حسینیه ارشاد، حکایت از این دارد که آقای روحانی در پایان صفحه ۱۷۵ کتاب خودساخته، به علت آن که تصور کرده است صفحه پایانی نامه ۴۰ صفحه ای وجود خارجی ندارد، حسب معجزات کشف الغیب خود، اظهارنظر فرموده اند:

«به نظر می رسد که نامبرده در پایان نامه خود پایه وفاداری، سرسپردگی و وابستگی خویش به رژیم شاه را بیش از پیش بازگو نموده و شاید مقامات بلندپایه «ساواک» در پی نویس آن، نکته هایی را آورده بودند که می توانسته چهره او را به درستی بنمایاند و پیوند او با رژیم شاه را روشن سازد و دید ساواکی ها را پیرامون این نامه به درستی روشن کند».

و این مطلب را در موقعیتی به شیوه حدس و گمان به رشته تحریر درآورده که اولاتمامی ۴۰ صفحه کلی نویسی «شریعتی» نزد ساواک خراسان، «یکی از روش های اختراعی بازجویان ساواک و اجبار و الزام متهم تحت بازجویی»، حکایت از طرح مسائل فکری و ایدئولوژیکی دارد و این سابقه در پرونده ساواک خراسان بایگانی شده و تنها تصویر آن بدون قید تاریخ به «تهران» ارسال شده است که هیچ گونه اظهارنظری هم درباره آن به عمل نیامده است. معهذا آقای روحانی که حفظ الغیب داشته اند حدس زده اند که در صفحه آخر ۴۰ صفحه ای ارسالی به «تهران» که پیوست نبوده است قطعا حکایت از ستایش از رضاشاه و تایید انقلاب سفید شاهانه و حمله به جبهه ملی داشته است، واقعا آفرین بر این قضاوت عادلانه و شرعی آقای روحانی.

البته چنین حدسیات ساختگی در کتاب خودساخته وی زیاد دیده می شود، مانند متن زیرنویس صفحه ۱۸۰ کتاب خودساخته جناب روحانی، «۱ اسناد سفارت آمریکا اگر به طور کامل از سوی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، انتشار یافته بود، شاید برخی از این راز و رمزی که پیرامون «شریعتی» وجود دارد، رو می شد و چهره نامبرده بر ملامی گردید»، بی تردید نمی توان پذیرفت که با وجود جار و جنجال و بگو و مگوهایی که به درازای دهه ای پیرامون «شریعتی» در ایران به راه افتاده بود «سفارت آمریکا» هیچ گونه گزارشی نداشته و دید منفی یا مثبتی درباره او اظهار نکرده است؛ مرحبا به این داوری و انصاف! «شریعتی مظلوم» به بهانه اسناد نداشته در «سفارت آمریکا» در شرایط و موقعیتی که دانشجویان، تمامی اوراق خرد شده در داخل سطل های زباله را هم با حوصله سر هم کرده و پس از ترجمه در مجلدات زیاد به چاپ و نشر رسانده بودند، معهذا نامی از «دکتر شریعتی» در بین نبوده است، باز هم به همین دلیل که نامی از «شریعتی» در بین نبوده، به زعم آقای «روحانی» خود دلیل آمریکایی بودن «شریعتی است» واقعا جف القلم.

با این ترتیب که صفحه چهلمی وجود نداشته یا ضمیمه نبوده که تصویر کلی آن از طرف ساواک خراسان به ساواک تهران ارسال شده باشد بنا به روش شرعی و قانونی مورد پسند آقای روحانی چون در آن صفحه وجود نداشته حتما شریعتی نسبت به رضا شاه ابراز وفاداری کرده و انقلاب سفیدشاه را هم تایید و به جبهه ملی نیز حمله کرده است. زهی به چنین داوری و بی انصافی.

حال حق بود، خبرنگار محترم روزنامه جام جم از آقای روحانی خواستار ارائه حتی یک صفحه از چهل صفحه ادعایی درباره نوشته شریعتی می شد و نشر آن را در کتاب خود ساخته اش نشان می داد.

با این ترتیب معلوم می گردد که جمله «… من خودم از کسانی بودم که نسبت به دکتر علی شریعتی علاقه مند بودم.» یا جمله «… یکی از نخستین پرونده هایی که با عشق به سراغ آنها رفتم، پرونده شریعتی بود و می توانم بگویم که بعد از پرونده حضرت امام، این دومین پرونده ای بود که من به آن عنایت داشتم»، تا چه حد واقعی و از روی علاقه و عشق به شریعتی مطالب خلاف واقع و جعلی را درباره سند موجود نبوده در سفارت آمریکا یا صفحه چهلم گزارش غیرموجود ساواک خراسان، چگونه «شریعتی» را آمریکایی یا وفادار به رضا شاه و انقلاب سفید شاه بدل می نماید.

بنابراین تمامی مصاحبه یک صفحه و نیم «صفحات ۷ و ۱۰ روزنامه جام جم» ساخته و پرداخته چنان مطالب ساختگی و در عین حال موهن بوده است؛ بدیهی است چنانچه قبلابه نوشته های گزینشی خود در جلد سوم «نهضت امام خمینی» مراجعه کوتاهی حسب نمونه های پیوست نشر یافته در کتاب تاریخچه حسینیه ارشاد، تحت شماره های ۴۰۸، ۴۱۲،۴۱۳، ۴۱۷، ۴۳۰، ۴۳۲، ۴۶۶، ۴۷۵، ۴۷۸، ۴۷۹، ۴۸۰، ۴۸۲ و ۴۸۶ مبذول می داشتند یقینا بر پایه قضاوت کهنه شده سی سال گذشته تکیه نمی کردند و گناه دنیوی و اخروی را توشه راه خود نمی ساختند.

از آنجا که آقای روحانی جوابی یا نمونه ای از نوشته های گزینشی مورد سوال خبرنگار محترم روزنامه جام جم ارائه نداده است و فقط به ذکر «انکار» و «نفی» آن بسنده کرده است، لذا لازم می داند، موارد گزینشی گزارش ایشان در کتاب خودساخته اش را به صفحات ۱۵۹ تا ۲۸۹ تاریخچه حسینیه ارشاد و ضمائم یاد شده در فوق محول نموده و چنانچه روزنامه محترم جام جم اجرای قانون مطبوعات درباره درج پاسخگویی در محدوده «دو مقابل» نوشته های مورد اعتراض را ضروری می داند، لطفا مندرجات بالاو متون چهل صفحه ای استنتاخ شده از تاریخچه مذکور را، امر به چاپ و نشر فرمایند، مزید بر امتنان است.

احسان شریعتی، تهران، بنیاد فرهنگی شریعتی

دریافت فایل پی‌دی‌اف

نویسنده : اپراتور سایت تاریخ ارسال : دسامبر 29, 2020 1634 بازدید