اندیشه‌ی شریعتی و جریان چپ مستقل افغانستان (سخنرانی در مراسم بیست و پنجمین سالگرد شریعتی در پاریس ـ خرداد ۱۳۸۲)
اندیشه‌ی شریعتی توسط نه جنبش مذهبی که به‌وسیله‌ی چپ مستقل افغانستان مورد توجه قرار گرفت
لطیف پدرام
منبع: متن سخنرانی در مراسم بیست و پنجمین سالگرد دکتر شریعتی در پاریس
تاریخ: خرداد ۱۳۸۲
دوستان عزیز، خانم‌ها، آقایان!
سخن گفتن در مجلسی که به خاطر بیست و پنجمین سال خاموشی دکتر علی شریعتی، اندیشمند و روشنفکر برجسته معاصر تدویر یافته است، موجب مسرت بنده است. همین‌جا می‌خواهم از دوستانی که چنین فرصتی را میسر ساخته‌اند سپاس‌گزاری کنم.
سال‌های دو دهه سی و چهل خورشیدی در افغانستان، سال‌های شکل‌گیری احزاب اسلامی و گروه‌ها و احزاب چپ مارکسیستی لنینیستی و مائوئیستی در افغانستان هستند. جوانان مسلمان اهل سنت که مشتاق تغییر و تحول در افغانستان بودند، آرمان‌های انقلابی خود را در جنبش اخوان‌المسلمین مصر، به ویژه آموزش‌های حسن‌البنا و سید قطب سراغ گرفتند. آنهایی‌که یا پروای دین نداشتند یا از بیخ و بنیاد با دین مخالف بودند در احزاب و حرکت‌های لیبرال و احزاب مارکسیستی لنینیستی متشکل شدند. به سر، انجام شعاری دل در گروه «ستاره یاقوت کرملین» داشتند و عده دیگری حیرت‌زده «میدان آرامش آسمانی» بودند. جمال ناصری که اخوان‌المسلمین را در منگنه می‌فشرد نفرت و خشم اخوان‌المسلمین افغانستان را برانگیخته بود. چند جزوه تئوریک از گروه جزنی، ظریفی و احمدزاده، پویان و حمله‌های چریکی به کلانتری تبریز و پاسگاه‌های نظامی در سیاهکل (۱۳۴۹) و قلهک که در آن روزان و شبان ساکت، پژواک رعدآسائی داشت نیز الهام‌بخش چند سازمان چپ مستقل در افغانستان گردید. همه این گروه‌ها و احزاب در دانشگاه کابل که به مرکز حرکت‌های سیالی تبدیل شده بود شبکه و هسته داشتند. به جز یک دوره کوتاه که گرایش‌های مختلف به صورت دموکراتیک در اتحادیه دانشجویان گرد هم آمدند، دگر به ندرت صدای یکدیگر را شنیدند. به زبان دیگر، نتوانستند سطح عالی از دیالوگ مدارا و تحمل رأی و اندیشه مخالف را نمایش بدهند.
پرونده‌ی ویژه‌ی سالگرد شهادت شریعتی (نشریه خبری تحلیلی جامعه نو ـ تیر ۱۳۸۲)
عبور از شریعتی
منبع: هفته‌نامه جامعه نو
تاریخ: تیر ۱۳۸۲
نشریه خبری تحلیلی جامعه نو در شماره تیرماه خود و در صفحات اندیشه سه مطلب را به شریعتی اختصاص داده است. «عبور از شریعتی» نام میز گردی است با حضور دو پژوهشگر آقایان علی قاسمی و علی غفوری که با دو دیدگاه متفاوت به بررسی آراء شریعتی پرداخته‌اند. «روشنفکری دینی ممکن است» نام مقاله ای است به قلم آقای حسن یوسفی اشکوری. «چه نیازی است به شریعتی» مقاله ای است به قلم آقای محمد بسته نگار که در آن از معاصریت شریعتی علی رغم زمان سخن گفته است. فایل پی‌دی‌اف این مطالب را می‌توانید از لینک زیر دریافت کنید.
شریعتی؛ بیان روشنفکری تاریخ ایران | میزگردی با حضور مسعود پدرام، حبیب‌الله پیمان و علیرضا رجایی (مجله آفتاب ـ ۱۳۸۲)
شریعتی؛ بیان روشنفکری تاریخ ایران
میزگردی با حضور مسعود پدرام، حبیب‌الله پیمان و علیرضا رجایی (حسینیه ارشاد)
منبع: مجله آفتاب شماره ۲۶
تاریخ: ۱۳۸۲
مجری: شریعتی یک متن است؛ عرفان، برابری و آزادی؛ به نوعی تجلی سه نیاز فطری آدمی و حجم اندیشه وجود او را رقم می‌زند. اما سرنوشت ما چیست؟ سرنوشت ما در این زمانه و اکنون چگونه خوانده می‌شود؟ شریعتی زمانی نوشته بود سرنوشت تو متنی است که اگر ندانی، دست‌های نویسندگان یا دیگران آن را می‌نویسند. اما اگر بدانی، خود می‌توانی نوشت. شریعتی متن خود را نوشته و اکنون ما خواننده آن هستیم. اما چگونه و با کدام قرائتی؟ اکنون افق انتظارات ما از شریعتی به عنوان یک متن نیست. آیا او یک متن است که سالی یک بار در حوصله جمعی‌مان تداعی شود یا شعار ملتهبی است که نگران سرنوشت چگونه خواندن ماست؟ به تعبیر دیگر، چگونه او را بخوانیم و نسبت ما با او چگونه است؟ این موضوعی است که با آقایان حاضر در این نشست در میان می‌گذاریم.
زن از منظر شریعتی | معصومه علی‌اکبری (ماهنامه آفتاب ـ خرداد ۱۳۸۲)
زن از منظر شریعتی
معصومه علی‌اکبری
منبع: ماهنامه آفتاب (شماره ۲۶)
تاریخ: خرداد ۱۳۸۲
وقتی همه کس منحط شد، زن هم منحط شد. آن هم از بین رفت. مگر مرد چه حقوقی دارد که حال زن ندارد؟
علی شریعتی ـ ص۲۳۶ م. آ. ۲۱ (زن)
از میان روشنفکران معاصر ایرانی ـ اعم از دینی و غیردینی ـ شریعتی نخستین روشنفکری بود که آشکارا و در گستره‌ای عمومی به طرح مسأله زن پرداخت و صراحتاً چنین مسأله‌ای را فریاد جامعه ایرانی آورد. بحث زن در آثار شریعتی، بیش از آنکه تابعی از گفتمان فمینیسم باشد، متمایل به جنبش سیاسی و اجتماعی شد. در اصل فمینیسم به عنوان یک گفتمان و یک الگوی مدرن اجتماعی مطرح نبود، جز در بعضی محافل کوچک روشنفکرانه. در آن دوره با حضور سنگین رادیکالیسم چپ و سوسیالیسم، چنین گفتمانی نمی‌توانست حضوری جدی و توجه‌برانگیز داشته باشد. از این رو مسأله زن برای شریعتی بیش از آنکه مسأله‌ای زنانه و مبتنی بر هویت و جنسیت زنانه باشد، مسأله‌ای اجتماعی بود. به همین دلیل راه‌کارهایی هم که ارائه کرد از دل جنبش سیاسی، اجتماعی می‌گذشت نه از دل یک جنبش فمینیستی زنانه‌نگر مردستیز. این راه‌کارها در فضای انقلابی آن سال‌ها، چشم‌اندازها و افق‌های گسترده‌ای از زیست اجتماعی زن طرح افکند که همگی به تعالی شخصیت و ارتقای موقعیت اجتماعی زن می‌انجامید. اما در مرحله پس از جنبش، کارآیی چنین راه‌کارهایی به نقد و بررسی دوباره‌ای احتیاج دارد. در این نقد و بررسی نباید از یاد برد که بیش از آنکه راه‌کارهای مشخص و معین شریعتی در طرح مسأله زن اهمیت داشته باشد، نفس طرح چنین مسأله‌ای مهم است. چرا که در آن وهله تاریخی و در آن موقعیت اجتماعی، پرداختن مستقل به مقوله زن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود.استقبال از نفس چنین مسأله‌ای نشان داد که تا چه حد «گفته» شریعتی، به تعبیر هرمنوتیکی واژه، به لحاظ تاریخی و اجتماعی با «واقعیت» همخوانی داشته است. این «گفته» علاوه بر دلالت تاریخی و اجتماعی در رابطه با مخاطب زن، معنا و وجه ارزشی هم پیدا کرد.
به هر حال در این نقد و بررسی دوباره باید به یاد داشت که نیازها، آرمان‌ها و الگوهای جامعه انقلابی و رادیکال مطمئناً با نیازها، آرمان‌ها و الگوها و خواسته‌های جامعه‌ای که در جست‌وجوی آرامش و صلح و آشتی است، تفاوت دارد. حتی جنبش فمینیستی محض زنانه‌نگر هم در یک جامعه انقلابی راه‌کاری دارد کاملاً متفاوت نسبت به یک جامعه مردم‌سالار. به علاوه باید جست‌وجو کرد که آیا الگوهای اجتماعی و انقلابی زن، تنها الگوهای مطلوب شریعتی برای زن مسلمان دوره خودش بود یا به الگوهای دیگری هم می‌توان در متن آثارش دست یافت؟
ویژه‌نامه‌ی ماهنامه آفتاب (خرداد ۱۳۸۲)
روشنفکر ناشناخته
به مناسبت سی و ششمین سالگرد شهادت علی شریعتی
منبع: ماهنامه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی «آفتاب»
تاریخ: خرداد ۱۳۸۲
شماره ۲۶ ماهنامه آفتاب با مدیر مسئولی عیسی سحرخیز ویژه نامه‌ای تحت عنوان «شریعتی روشنفکر ناشناخته» به چاپ رسانده است. مقالات این شماره شامل:
زن از منظر شریعتی : معصومه علی اکبری. شریعتی در آینه ذهن ما : رضا علیجانی. شریعتی و مردم سالاری: محمد بسته نگار. شریعتی و مدرنیته: علی رضا علوی تبار. روشنفکر ناشناخته: احسان شریعتی. هدایت و شریعتی : محمود درگاهی. روشنفکری؛ درد عشق و عمل: امیر رضایی. آغاز دوباره تاریخ :سارا شریعتی. در نسبت دموکراسی و اتوپیا : سوسن شریعتی. جامعه شناسی و طبقات اجتماعی : خیام عباسی. شریعتی و روشنفکران امروز : مرتضی کاظمیان. روشنفکر و معضله معنی و هویت: محمدجواد غلامرضا کاشی.
علاوه بر این مقالات گزارشی از همایش شریعتی در حسینیه ارشاد با حضور آقایان حبیب الله پیمان، علی رضا رجایی و مسعود پدرام نیز به چاپ رسیده است.
ویژه‌نامه‌ی مجله آفتاب (بخش اول).pdf
ویژه‌نامه‌ی مجله آفتاب (بخش دوم).pdf
مطالب مرتبط:
زن از منظر شریعتی | معصومه علی‌اکبری (ماهنامه آفتاب ـ خرداد ۱۳۸۲)
تولد اندیشه آزادی، عدالت و عرفان | احسان شریعتی (نشریه نامه ـ بهمن و اسفند۱۳۸۲)
تولد اندیشه آزادی، عدالت و عرفان
احسان شریعتی
منبع: نامه
تاریخ: بهمن و اسفند ۱۳۸۲
نشریه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی «نامه» به سردبیری مجید تولایی و صاحب امتیازی و مدیر مسئولی کیوان صمیمی بهبهانی در شماره ۲۹ به تاریخ بهمن و اسفند ۱۳۸۲ مقاله‌ای باعنوان « تولد اندیشه آزادی، عدالت و عرفان» نوشته دکتر احسان شریعتی به چاپ رساند.
خاطرات ایرج صغیری
ابوذر در مشهد
ایرج صغیری
از شاگردان علی شریعتی در دانشکده ادبیات مشهد، هنرمند
