پاسخ آیت‌الله خمینی به تلگرام‌های تسلیت در «فقد» شریعتی (مرداد ۱۳۵۶)
پاسخ آیت‌الله خمینی به تلگرام‌های تسلیت در «فقد» شریعتی
تاریخ: مرداد ۱۳۵۶
بسمه تعالی
جناب آقای دکتر یزدی ایده‌الله تعالی
پس از اهدای سلام تلگراف‌های زیادی از اروپا و آمریکا از طرف اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا و انجمن‌های اسلامی دانشجویان در آمریکا از بخش‌های مختلف و از سایر برادران محترم مقیم خارج از کشور ایدهم‌الله تعالی در فقد دکتر علی شریعتی واصل شد، چون جواب به تمام آنها از جهاتی میسر نیست و تفکیک صحیح نمی‌باشد، از جنابعالی تقاضا دارم تشکر اینجانب را به همه برادران محترم ایدهم‌الله تعالی ابلاغ نمائید.
اینجانب در این نفس‌های آخر عمر، امیدم به طبقه جوان، عموماً دانشجویان در داخل و خارج، اعم از روحانی و… می‌باشد. امید است دانشمندان و متفکران روشن ضمیر مزایای مکتب نجات‌بخش اسلام که کفیل سعادت همه‌جانبه بشر و هادی سبیل خیر در دنیا و آخرت و حافظ استقلال و آزادی ملت‌ها و مربی نفوس و مکمل نقیصه‌های نفسانی و روحانی و راهنمای زندگی انسانی است، برای عموم بیان کند. مطمئن باشید با عرضه اسلام به آن‌طور که هست و اصلاح ابهام‌ها و کج‌روی‌ها و انحراف‌ها که به دست بدخواهان انجام یافته، نفوس سالم بشر که از فطرت‌الله منحرف نشده و دستخوش اغراض باطله و هوس‌های حیوانی نگردیده، یکسره بدان روی آورند و از برکات و انوار آن بهره‌مند شوند. من به جوانان عزیز نوید پیروزی و نجات از دست دشمنان انسانیت و عمال سرسپرده آنها می‌دهم.
طبقه جوان روشن‌بین در داخل و خارج خود را محکم و در زیر پرچم اسلام که تنها پرچم توحید است، یکدل و یک‌صدا از حق انسانیت و انسانها دفاع کنند تا به خواست خداوند متعال، دست اجانب از کشورهای اسلامی قطع شود و باید با کمال هوشیاری از عناصر مرموزی که در صدد تفرقه بین انجمن‌های اسلامی است و مطمئناً از عمال اجانب هستند، احتراز کنند و آنها را از جمع خود طرد نمایند.
واعتصموا بحبل‌الله جمیعا و لا تفرقو
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
روح‌الله موسوی الخمینی
شعبان‌المعظم ۱۳۹۷ هجری قمری
مرداد ماه ۱۳۵۶ هجری شمسی
انتهای پیام/
نامه‌ی مهندس بازرگان به استاد محمد تقی شریعتی (۶ تیر۱۳۵۶)
نامه‌ی مهندس بازرگان به استاد محمد تقی شریعتی
تاریخ نامه: ۶ تیر ۱۳۵۶
منبع: روزنامه میزان
تاریخ: ۲۶ اردیبهشت ۱۳۶۰
بسمه تعالی
استاد اجل و پدر بزرگوار جناب آقای محمد تقی شریعتی قربانت گردم. قصد تشرف به مشهد و وظیفه خدمت در مجلس ترحیم دکتر علی خودمان برای همناله شدن با آن پدر خمیده داغدیده و هزاران نفر ماتم زده ی بهت زده داشتم. گرفتاری و بی سعادتی مانعم شد. ناچار بدینوسیله عرض سلام و تسلیت می نمایم. مصیبت نه چنان است که بتوان خاموش نشست و نه انحصار به جنابعالی و به خویشاوندان و همشهریان دارد. مصیبت، مصیبت نسل رشد یافته تشنه شده حقیقت و فداکاری یک ملت است! بنده که در فوت مرحوم پدرم و مادرم این اندازه تاثر و تسلیت در هر گذر دریافت نکرده بودم.
علی که با ادراک و آثارش سال به سال روشن تر و صاف تر می شد و جامعه را روشن تر می ساخت شاخسار پر ثمری از آن پدر پر فضل و اخلاص بود که در بحبوحه احتیاج و استقبال، از سنگینی بار کشته شد و با افتادن او امیدها و آرزوها بر زمین ریخت.
مصیبت دیگر آنکه دوستان نتوانند در عزایش دور هم نشسته دعا کنند و فضايلش را بگویند ولی سازمان دشمنی که در زمان حیات، او را بدنام و از درس و ارشاد و دانشگاه برکنار کرد و نوشته هایش را مدرک جرم و بهانه شکنجه جوانان قرار می داد و خودش را در زندان و سپس در جدایی از مردم انداخته با فشارها و نقشه ها دق کشش کرد حالا تسلیتْ سرا و مدیحه خوانش می شود. البته به این خیال که طبق داستان هایی که از او شنیدم مانند آن کناس کلاش مزینانی، خود را به او بمالد تا آلوده اش کند.
علی با قلب و قلمش جوابگوی مسائل فکری و مشکلات روانی جوانان مسلمان ما بود. مرگش مظهری از ابتلاهای خاص زمانه ملاطم معاصر گشت و درسی برای مواجهه با مسائل عملی و مقاومت در برابر مشکلات اجتماعی.
از خداوند حکیم صبر و پاداش بزرگ برای پدری که غیر از علی فرزندان ارزنده دیگر تربیت و تحویل جامعه کرده است مسئلت می نمایم و از نسل جوان پر شور می خواهم جنازه و خاطره اش را به جای ناله و یاس با صبر و امید و عزم به دوش بکشند و افکار و آثارش را مشایعت نمایند.
انالله و انا الیه راجعون
مهندس مهدی بازرگان
پیام کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (۲۳ژوئن۱۹۷۷ | تیر ۱۳۵۶)
گرامی باد خاطره دکتر شریعتی
پیام کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی
به مناسبت شهادت علی شریعتی
تاریخ: ۲۳ ژوئن ۱۹۷۷ | تیر ۱۳۵۶
بازتاب شهادت دکتر شریعتی در ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ به مثابه قتل سیاسی در میان اقشار مختلف مردم و نیروهای سیاسی مقامات دولتی ایران را بر آن داشت تا با برگزاری مراسم سوگواری و تشییع جنازه در ایران افکار عمومی را به نفع خود تغییر دهند. از این روی یکی از اولین دغدغه‌های نیروهای سیاسی خارج از کشور ممانعت از مصادره پیکر علی شریعتی توسط مسئولین سفارت ایران در لندن بود. اطلاعیه کنفدراسیون جهانی محصلین که به مناسبت شهادت علی شریعتی انتشار یافته بر این مضمون تأکید دارد.
نامه‌ی علی‌اصغر حاج‌سیدجوادی (۳۰ خرداد ۱۳۵۶)
نامه‌ی علی‌اصغر حاج‌سیدجوادی
به مناسبت شهادت علی شریعتی
۳۰ خردادماه ۱۳۵۶
اطلاعیه علی اصغر حاج سید جوادی، روزنامه نگار و نویسنده چپ ایرانی و نویسنده نامه معروف به شاه در سال ۱۳۵۴، در فردای شهادت دکتر شریعتی از اولین واکنش‌ها نسبت به این واقعه بود.
ولاتحسبن الذین قتلو فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون
برادر گرامی من دکتر علی شریعتی به شهادت رسید. او به پیروی از شریعت حقه اسلامی در سال های شکوفائی عمر کوتاه خود و در همه دقایق و لحظاتی که نبض زندگی او در دوران حیات پر برکتش می‌زد شهید زمان خود بود شهادت به تعبیر اسلام و در ادراک بی کرانه و فیاض علی شریعتی نه در ایثار جان و مرگ در میدان نبرد بلکه در حضور در زندگی زمانه و رنج و محنتی است که از رهگذر استبداد و ستم ظالمان و سالوس ریاکاران و غارت زراندوزان بر مردم بینوا می‌رسد. او در زندگی امت خود شهید و شاهدی در حد اعلای صداقت بود و این شهادت را با قلم و زبان در ترسیم چهره واقعی انقلاب اسلامی و حکومت اصحاب زر و زور دجالانی که در تاریخ جامعه بشری دین را وسیله نظام دنیوی و سالوس و ریای خود کرده اند شجاعانه و عالمانه و عاشقانه بیان کرد.
آنچه او در چهره گشائی از حقیقت اسلام انجام داد و در پناه آن واقعیت تعهد و مسئولیت انسانی را بر نسل های جوان جامعه ما عرضه کرد کاری بس عظیم و سترگ بود که از قرنها پیش از او کسی کمر به همت این مهم نبسته بود و اثر آن تا روزگار دراز در حیات فرهنگی و معنوی ملت ما باقی خواهد ماند . او در زمینه این جهاد انسانی تبلور زنده یک امت بود ، زبان و قلم او در چرخش بر دادگری و ظلم و ستم نظام استبداد …. بران و الماس درخشان و حجتی قاطع بود. منطق او ادامه حقیقت انقلابی اسلام و ماهیت اجتماعی و انسانی قیام محمد آنچنان نهضتی در تفکر و اندیشه نسلهای جوان وطن ما بوجود آورد که رژیم استبداد هراسان و وحشت زده کانون فعال و مرکز نشر عقاید و افکار او یعنی حسینیه ارشاد را برخلاف قانون تعطیل کرد و مدتها شریعتی و پدر بزرگوار و فاضل او را به زندان انداخت و سپس زبان و قلم او را به بند کشید و او را بصورت آتشفشانی خاموش درآورد . انسانیکه با فضل و دانش وسیع خود چراغ درخشان تفکر و اندیشه نسلهای جوان بود محکوم بسکوت و عزلت گردید. کتابهای او که چیزی جز بیان حقیقت و وسیله روشنی افکار و هدایت اندیشه هایخ سرکوفته نسل جوان نبود از کتابخانه ها جمع آوری شد و چه بسیار جوانهائیکه به خاطر خواندن کتابهای شریعتی و یا وجود کتابهای شریعتی در خانه شان بزندان افتادند و بزیر شکنجه رفتند.
او حجت و دلیل زنده ماندن خود و جامعه خود و شهید زنده فاجعه ای بود که قدرت استبدادی از ظلم و فساد و غارتگری بر ملت ایران تحمیل کرده است . او به مصداق « هل یستوی الذین یعلمون واللذین لایعلمون » تجسم زنده معرفت و آگاهی و وجدان بیدار زمان خود بود . او برکه صاف و زلالی از شهادت لود که چهره پلید کفرها و پلیدیها و ستمگریهای استبداد را مجسم می کرد . راه تحمیق و ریاکاری سالوسان زمان را برهنه و آشکار مینمود و تفاوت بین حق و باطل را در چهره مجاهدان واقعی اسلام و ریاکاران روحانی نمای اسلامی نشان میداد . او هیچگاه به شهادت علی و حسین دو مظهر جاویدان جوانمردی و شجاعت و فضیلت اشک ترحم نریخت و خود به پیروی فتحان بزرگ اسلام به شهادت بیداد و ستمگری زمان خود شجاعانه پایمردی کرد و در همین راه به شهادت رسید . راه او راه جاویدان حق و حقیقت و جهاد برعلیه ظلم و ستمگری بود . او به اجر معنوی خود رسید و همه انسانهای با فضیلت و با شهامت باید به راه او ادامه دهند . خاطره عظیم و میراث پربرکت او را با شجاعت و فضیلت زنده نگهدارند. با اهریمن ظلم و استبداد به مبارزه بر می خیزند . و به ندای هل من ناصر ینصرنی مردانه پاسخ دهند که بقول دکتر شریعتی این خطاب حسین در کربلا نه به یاران حاضر بود که آنان همه جان خود را در راه جهاد با ظلم و فساد بنی امیه ایثار کرده بودند بلکه خطاب حسین به همه نسلها و به همه انسانها و به همه مبارزانی بود که سرنوشت آنها را در همه اعصار و قرون به قیام برعلیه بیدادگری دعوت میکند . شریعتی به دعوت حسین لبیک گفت و عاشقانه جان داد . او راه شهادت را آگاهانه انتخاب کرده بود و برای او نظیر همه مردان با فضیلت تاریخ راه خدا راه جهاد بر ضد بیدادگری و راه معرفت و راه امر به معروف و نهی از منکر بود خوشا بحال کسانیکه بر بیداد زمانه خود از راه قلم و قدم بشهادت بر می خیزند و بشهادت به خاک هلاکت می افتند.
من به خانواده او تسلیت نمی‌گویم بلکه برای فرزندان او و همه فرزندان با فضیلت وطن خود آرزو میکنم که همچون دکتر شریعتی پیوسته شاهد زنده و شهید جاوید زمان خود باشند.
علی اصغر حاج سیدجوادی ۱۳۵۶/۳/۳۰
یادداشت محمدمهدی جعفری (تیر ۱۳۵۶)
یادداشت محمدمهدی جعفری
به مناسبت شهادت علی شریعتی
تیرماه ۱۳۵۶
بسم الله المستضعفین ، باسم رب الناس
ان الصبر لجمیل الا عنک وان الجزع لقبیح الا علیک
و ان المصاب بک لجلیل و انه قبلک و بعدک لجلل
آه ای خورشید خاوری که از افق خراسان سر زدی و برآمدی و در اوج نیمروزی در افق باختر غروب کردی!
شکیبائی و خودداری ، برای هر مصیبتی برازنده است مگر در برابر مصیبت تو، و بیتابی و بیقراری ناشایست است مگر برای تو. اندوه ما اینک بسیار گران و کمرشکن است و دیگر اندهان ما آسان و ناچیز بودند.
ای خورشید نیمروزی که به الضُحیٰ رسیدی و در یوم الضُحیٰ تضحیه کردی. ما هنوز از حرارت نیمروزیت گرم نشده بودیم، خامان را ناپخته سوختی و غروب کردی.
ای خورشید خاوران ! پس از قرنها ظلمت در شرق اسلام طلوع کردی و به گداختن برفهای اوهام و تعصب قرون ، که اسلام نخستین و راستین را در خود پوشانده بود، پرداختی و ابرهای جهالت و غرضورزی را به یکسو زدی تا بار دیگر بهار اسلام به شکوفه نشیند و غنچه های تشیٌُع گل دهد.
اسلام را آنچنان که بود به مسلمانان شناساندی و تاریخ اسلام را از واقعه نگاری و مدح و چاپلوسی و فریب و دروغ رهانیدی، و این تنها تو بودی که مثلث فرعون و قارون و بلعم را شناختی و به رسوا کردنش دست زدی!
سید مهدی جعفری*
*محمدمهدی جعفری، قرآن‌پژوه و استاد دانشگاه ، از فعالانِ سیاسی نزدیک به نهضت آزادی در دهه ۵۰ و نیز دوست و یارِ آیت‌الله طالقانی.
فراخوان شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی و روحانی برای شرکت در مراسم بزرگداشت شریعتی در مسجد ارگ تهران (۷ تیر ۱۳۵۶)
فراخوان شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی و روحانی
برای شرکت در مراسم بزرگداشت شریعتی در مسجد ارگ تهران
تاریخ: تیر ۱۳۵۶
اولین تلاش دوستداران شریعتی برای برگزاری مراسمی در مسجد ارگ تهران به مناسبت سوم او (هفت تیر ۱۳۵۶) با ممانعت نیروهای امنیتی به سرانجا نرسید. این دو اطلاعیه نشان می‌دهد که تلاش دوباره‌ای برای برگزاری مراسم یادبود در مسجد ارگ و این بار برای ۱۳ تیر ماه از سوی شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی، روحانی انجام شده است. تنوع اسامی امضاء کنندگان دو فراخوان جدا گانه، قابل توجه است.
بیانیه‌ی کانون نویسندگان (۳ تیر ۱۳۵۶)
بیانیه‌ی کانون نویسندگان
به مناسبت شهادت علی شریعتی
تاریخ: ۳ تیر۱۳۵۶
نویسنده آزاده، دکتر علی شریعتی، سرانجام در روند تحقق آرزوهای انسانی اش این جهان را بدرود گفت. کشور ما ایران، در تاریخ فرهنگ خود، از این گونه مجاهدان فضیلت بسیار پرورده است. دکتر علی شریعتی در زندگی کوتاه اما پر ثمرش نشان داد که حیات را جز در مفهوم عقیده و مجاهدت در راه آن نمی شناسد. کارنامه فرهنگی و اجتماعی او در این معنی گواهی انکار ناپذیر است. حماسه زندگی اجتماعی و فرهنگی او از سالهای نوجوانی آغاز شد و تا واپسین دم که به اوج خود رسید بی وقفه ادامه یافت، و در این سودا سختی ها و خشونت های بسیار، و از جمله محرومیت از استادی دانشگاه و زندانهای مکرر، را به جان پذیرفت.
میراث عظیم نویسندگی او که بیش از دویست کتاب، رساله و مقاله را در بر می گیرد، شامل مسائل تاریخ، فلسفه ادیان، تاریخ اسلام و ایران، مکتب تشیع، تاریخ تمدن، جامعه شناسی، فلسفه، ادبیات و هنر، از دیدگاهی اجتهادی و ملتزم است. ارزیابی میراث فرهنگی و شخصیت اجتماعی کم نظیر دکتر شریعتی، به ویژه اهمیت او در بازآفرینی فرهنگ اسلامی و بیداری اجتماعی، در گرو فرصتی خواهد بود که در سایه برخورد آزادانه آراء و عقاید در جامعه ما فراهم آید.
دکتر شریعتی، به رغم همه ممنوعیت های خلاف قانون توانست در بحرانی ترین دوران گسیختگی فرهنگی ایران، نسل جوان کشور ما در حد وسع و توانائی بزرگ خویش، در حوزه آگاهی و تفکر و مسئولیت، آموزش و پرورش دهد، و از این حیث شایسته تعظیم و احترامی بیدربغ است.
کانون نویسندگان ایران، با اندوهی عمیق، از زبان همه دست اندرکاران آفرینش فرهنگی و ادبی و هنری، فقدان دکتر شریعتی را سوگ قلم و شرف و مسئولیت اعلام می کند و آن را به همه وجدان های بیدار جامعه، به ویژه به پدر دانشمند و بزرگوار دکتر شریعتی ، استاد محمد تقی شریعتی تسلیت می گوید.
کانون نویسندگان ایران
سوم تیرماه ۱۳۵۶
فراخوان اتحادیه انجمن‌های اسلامی در اروپا و آمریکا برای شرکت در تشییع پیکر علی شریعتی (۳۰خرداد ۱۳۵۶)
فراخوان برای شرکت در تشییع پیکر و مجلس یادبودِ شریعتی
تاریخ: ۳۰ خرداد ۱۳۵۶
این فراخوان با امضای احسان شریعتی و از سوی اتحادیه‌ی انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا، و انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا و کانادا صورت گرفته است.
تلگرام‌های تسلیتِ دانشجویان آمریکا به استاد محمد تقی شریعتی (خرداد ماه ۱۳۵۶)
تلگرام تسلیتِ دانشجویان آمریکا به استاد محمد تقی شریعتی
به مناسبت شهادت علی شریعتی
تاریخ : خردادماه ۱۳۵۶
امضاء های این تلگرام ها عبارتند از: مسلمانان مقیم آمریکا، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه ایالت میشیگان.
این تلگرام‌ها با این عناوین آغاز می‌شوند: شهادت مجاهد دکتر شریعتی تسلیت، فقدان برادر مجاهد دکتر شریعتی مصیبت بود، شهادت علامه مجاهد استاد علی شریعتی تسلیت و شهادت فرزند مجاهد دکتر علی شریعتی تسلیت… و با این شعارها به پایان می‌رسند: مرگ بر این حکومت دست نشانده، پیروز باد مبارزات بر حق ملت مسلمان، مرگ بر حکومت مرتجع …
اعلامیه دانشجویان دانشگاه تهران (۳۱خرداد ۱۳۵۶)
اعلامیه دانشجویان دانشگاه تهران
به مناسبت شهادت علی شریعتی
تاریخ: ۳۱ خرداد ۱۳۵۶
اعلامیه
من المومنین رجال صدقوا ماعاهدوا الله علیه فمنهم
من قضی نحبه و منهم من ینتظر ( ۲۳ احزاب)
ترجمه : از مومنان مردانی هستند که پیمان خدا را نگاه داشتند و برخی از آنان جان بر سر پیمان نهادند و برخی دیگر انتظار فرمان و همچنان برعهد خویش استوار .
بر آسمان زندگیمان آیا دوباره خورشید خواهد دمید؟
و بر کویر هستی مان آیا باز نسیم زندگی خواهد وزید؟
….. و اینک درهم شکسته و بیتاب مرگ فضیلت را ماتم گرفته ایم و شهادت مرد برتر روزگار را عزاداریم .
حضرت دکتر شریعتی شهید شد ..
دردآور خبری چنان سنگین که بباور نمی نشیند و چه بهتر ، که براستی شریعتی هیچگاه نمی میرد . و اگر سوگواریم درواقع نه بر شهادت او است ، که مرگ امیدهامان را بعزا نشسته ایم ، چر اکه وجود حرکت آفرین و اندیشه بلند او بود که بزندگیمان معنی ، و باجتماعمان جان میداد .
شریعتی نسیم تند و زود گذری بود که سکوت امن حاکم بر کویر زندگیمان را به طوفان مبدل ساخت . و خورشیدی که شب سرد قلبمان را گرمی و روشنی بخشید .
شریعتی فرزند برومند اسلام و تشیع دیگر درمیان ما نیست و دریغ و بازهم دریغ …. دریغ بر درگذشت مردی که قهرمان بود و قهرمان آفرین ، آنکس که بقدرت مسلط زمانه « نه گفت » و بیداد و تزویر را در همه شکلهایش برسوائی کشاند .
شریعتی : خورشیدی است که بر تارک مبارزات همه حق طلبان تاریخ اسلام و انسان تا ابد خواهد درخشید .
سلام بر او
سلام بر او ، روزی که زائیده شد و روزی که بمرد و روزی که باز بپا خواهد خواست .
۳۱ خرداد ماه پنجاه و شش
دانشجویان دانشگاه
