علی : حقیقت یا اسطوره

یکی از راههای شناخت هر مکتبی در نگاه شریعتی شناخت دست پروردگان آن مکتب است و در میان دست پروردگان تاریخ ما و به طور خاص تشیع، او به سراغ چهره‌هایی چون ابوذر، سلمان، حسین، امام سجاد، امام زمان، فاطمه و زینب می‌رود. مطالعه زندگی، رفتار سیاسی، مختصات رویکرد دینی هر یک برای شریعتی فرصت‌هایی‌اند تا نه تنها با مطالعه مصداق‌ها، دریچه‌هایی باز کند به سوی شناخت ملموس‌تری از اصول عقاید یک مکتب، بلکه ذهن مومن را درنسبت‌اش با چهره‌های دینی قدسی زدایی کند و تاریخیت ببخشد و از همه مهمتر برای این چهره‌های تاریخی-اسطوره‌ای موقعیت امروزی تعریف کند. شریعتی این شخصیت‌های مقدس در تاریخ تشیع را در موقعیت‌های انضمامی قرار می‌دهد و واکنش‌های آنان را در برابر قدرت، در کنار مردم، در برخورد با اصول و عقاید دینی، در مواجهه با دوست و دشمن و رقیب مورد مطالعه قرار می‌دهد.

در میان شخصیت‌های تاریخی و دینی تاریخ تشیع، امام علی بیشترین حجم آثار نوشتاری و گفتاری شریعتی را به خود اختصاص داده است. تقریبا تمامی این آثار در فاصله میان ۱۴۴۷ تا ۱۳۵۱عرضه شده و غالباً به صورت سخنرانی و عمدتاً در حسینیه ارشاد ایراد شده و هر بار به مناسبت‌های مربوط به امام علی. بیشتر از 14 عنوان به امام علی اختصاص دارد و عمده این عناوین به دنبال پیدا کردن نسبتی هستند با انسان امروزی:” چه نیازی است به علی”، قرن ما در جستجوی علی ،”تاریخ و علی”،”علی حقیقتی بر گونه اساطیر” . “کتاب علی، کتاب فردا، کتاب همیشه”علی به عنوان سیاستمدار و رهبر معنوی نیز موضوع یک سری دیگر از این سلسله کنفرانس ها است: “علی بنیانگذار وحدت”، “قاسطین، مارقین، ناکثین”،”امت و امامت”، “پیروان علی و رنج هایش”، علی تنها است” و…این حجم بالای اختصاص آثار به امام علی، در همان زمان، شریعتی را در معرض اتهام غالی گری قرار داد.(در کنار اتهام دیگر او که عبارت بود از سنی گری!)امروزه بی شک این نوع نگاه و نقد به شریعتی منسوخ است. حجم بالای فروش آثار شریعتی در کشورهای سنی(ترکیه و ترک زبانان بالکان، مالزی و کزوو و قزاقستان و دیگرکشورهای عربی…)منسوخ بودن این نوع نقد را ثابت می‌کند. شریعتی در نگاهش به امام علی، نه تنها معطوف به رویکرد فرقه‌ای نیست، که برعکس می‌کوشد با نور افکندن بر ابعاد انسانی و شخصیت سیاسی و تاریخی امام علی، از او چهره‌ای یونیورسل و فرافرقه‌ای بسازد. امام علی، مرد میادین سیاست، دین، عرفان و کار یَدی بوده‌است و شناخت زندگی‌اش می‌تواند الگوهای ممکنی را برای پیرو و نیز انسان امروزی فراهم سازد: در برابر قدرت، در هنگام قدرت، در خلوت نخلستان، درتساهل مقابل رقیب، در احساس تنهایی میان جمع دوستان و…..علی، انسانِ تمام است؛ تمامیتی که به یکی از ابعاد تقلیل نمی‌یابد. نه می‌توان او را به چهره صرف سیاسی‌اش تقلیل داد و نه محدود به کلیشه‌ای فرقه‌ای. نه بریده از غیرِ خلوت نشین و فراری از دنیا و نه دنیا زده‌ای بی‌اعتنا به تنهایی پر تامل و پر طمئنینه یک عارف. از همین رو علی اگرچه حقیقی است و تاریخیت دارد در چشم و دل پیروانش وجه اسطوره‌ای یافته است.

نویسنده : اپراتور سایت تاریخ ارسال : می 9, 2016 1312 بازدید