مراسم «آیین روشنگری»

به مناسبت هشتادمین سالروز تولد  علی شریعتی

مکان: تالار شهید چمران دانشکده فنی دانشگاه تهران

زمان: ۱۰ و ۱۱ آذر ۱۳۹۳

به مناسبت هشتادمین سالروز تولد علی شریعتی و نیز در آستانه شانزدهم آذر انجمن اسلامی دانشجویان فنی دانشگاه تهران مراسمی تحت عنوان «آیین روشنگری»  و در دو روز پیاپی برگزار کردند. همزمان با برگزاری همایش ، نمایشگاهی از عکس ها و کتاب های شریعتی نیز در دانشکده فنی برپا بود.  این مراسم بزرگداشت شامل سخنرانی  های سوسن شریعتی ، مقصود فراستخواه  و آرمان ذاکری  بود و نیز مناظره ای با عنوان «کارنامه اجتماعی-سیاسی دین در ایران» با شرکت آقایان حسن محدثی جامعه شناس و معرفت شناس دین و حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا محقق و سردبیر مجله ذهن بود. عناوین سخنرانی های طرح شده در این بزرگداشت عبارت بودند از:

مقصود فراستخواه: «چرخش های اخلاقی در ایران و مسئولیت روشنفکر»

سوسن شریعتی: «شریعتی و خویشتن های موازی: در میانه خاطره و امید»

آرمان ذاکری: «مذهب علیه مذهب، چرا اکنون؟»

مناظره حسن محدثی و حجت الاسلام قائمی نیا:«کارنامه اجتماعی-سیاسی دین در ایران»

در روز دوم به جز پخش فیلم مستند و مناظره پوران شریعت رضوی  نیز در پایان مراسم سخن گفت. به گزارش روزنامه شرق پوران شریعت رضوی با بغضی در گلو و سکوت سالنی مملو از جمعیت، خاطرات سال های دور را از دانشکده ی 80 ساله ای که همسن خود او است، تعریف می کند و از سیاست یک بام و دو هوا در برگزاری مراسم روز دانشجو می گوید. شریعت رضوی  از دیگر شهدای راه ازادی و عدالت  در ایران هم نام برد. با آنکه دکترای ادبیات را همزمان با فرصت مطالعاتی  شریعتی از دانشگاه سوربن گرفت، اما هم  پیش از انقلاب و هم پس از آن ممنوع التدریس بود. از محدودیت چاپ کتاب های شریعتی گفت و به تلاش های  زنده یاد مجید شریف اشاره کرد. از کتاب هایی گفت که هیچ گاه مجوز چاپ  نگرفتند. پس از بازنشستگی اجباری در سال 1363 در زیرمین خانه به چاپ کتاب های شریعتی و پس از آن تاسیس بنیاد فرهنگی علی شریعتی پرداخت و تلاش کرد آثار شریعتی بدون تحریف به دست مخاطبان برسد. به خاطرات آشنایی و خواستگاری علی شریعتی در 65 سال پیش که می رسد فضای جلسه تغییر می کند و صدای خنده و قهقهه بلند می شود. از «خاطرخواهی» علی شریعتی در دانشکده مشهد و جواب سربالا به او و معطل نگه داشتن او تا دو سال می گوید. از بی نظمی، شلختگی و تنبلی شریعتی می گوید و شیرینی های خرابی که روز مراسم عقد خریده و چند نفر را مسموم و روانه بیمارستان کرده . شاید این خاطرات که شبیه آن را بیش از این در کتاب « طرحی از یک زندگی»خوانده بودیم از همه برای سوسن شریعتی شیرین تر بود که با لبخند به سخنان مادر گوش می داد.

قدردانی از پوران شریعت رضوی با اهدای لوح و پیام انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده فنی که برگزار کننده این مراسم بود به پایان رسید.

گزارش روزنامه شرق

دانشکده فنی دانشگاه تهران، چند روز مانده به 16آذر. پوران شریعت رضوی در روز دوم مراسم «آیین روشنگری، بزرگداشت علی شریعتی» روی سن ایستاده و با بغضی در گلو و سکوت سالنی مملو از جمعیت، خاطرات سال های دور را از دانشکده 80ساله ای که همسن خود اوست، تعریف می کند. در آن روز صدهادانشجو بازداشت و زخمی می شوند و برادر او و دودانشجوی دیگر شهید می شوند. پس از این واقعه، این روز توسط کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور، روز دانشجو نام گذاری و دانشکده فنی به نماد و تاریخ جنبش دانشجویی تبدیل شد. پس از انقلاب با آنکه خیابان غربی دانشگاه تهران به 16آذر تغییر نام داد، اما برگزاری روز دانشجو به گفته پوران شریعت رضوی همواره با محدودیت همراه بوده است. او از سیاست یک بام ودو هوا در برگزاری مراسم روز دانشجو می گوید. که گاهی در حد یک ستون یک روزنامه کار می شود و گاهی در حد یک بزرگداشت. شریعت رضوی از دیگر شهدای راه آزادی و عدالت در ایران هم نام برد. با آنکه دکترای ادبیات را همزمان با فرصت مطالعاتی شریعتی از دانشگاه سوربن گرفت، اما هم پیش از انقلاب و هم پس از آن ممنوع التدریس بود. از محدودیت چاپ کتاب های شریعتی گفت و به تلاش های زنده یاد مجید شریف اشاره کرد. از کتاب هایی گفت که هیچ گاه مجوز چاپ نگرفتند. پس از بازنشستگی اجباری در سال1363 در زیرزمین خانه به چاپ کتاب های شریعتی و پس از آن تاسیس بنیاد فرهنگی علی شریعتی پرداخت و تلاش کرد آثار شریعتی بدون تحریف به دست مخاطبان برسد. به خاطرات آشنایی و خواستگاری علی شریعتی در 65سال پیش که می رسد، فضای جلسه تغییر می کند و صدای خنده و قهقهه بلند می شود. از «خاطر خواهی و نخ دادن» علی شریعتی در دانشکده مشهد و جواب سربالابه او و معطل نگه داشتن او تا دوسال می گوید. از بی نظمی، شلختگی و تنبلی شریعتی می گوید و شیرینی های خرابی که روز مراسم عقد خریده و چند نفر را مسموم و روانه بیمارستان کرده. شاید این خاطرات که شبیه آن را پیش از این در کتاب «طرحی از یک زندگی» خوانده بودیم، بیش از همه برای سوسن شریعتی شیرین بود که با لبخند به سخنان مادر گوش می داد. قدردانی از پوران شریعت رضوی با اهدای لوح و پیام انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده فنی که برگزار کننده این مراسم بود، به پایان رسید. همزمان با برگزاری همایش، نمایشگاهی از عکس ها و کتاب های شریعتی نیز در دانشکده فنی برپا بود. این مراسم بزرگداشت در روز اول شامل سخنرانی سوسن شریعتی و مقصود فراستخواه بود و در روز دوم به جز پخش فیلم مستند و خاطرات پوران شریعت رضوی، آرمان ذاکری در مورد جامعه شناسی دین سخنرانی کرد و حسن محدثی و حجت الاسلام علیرضا قائمی نیا در مناظره ای با عنوان «کارنامه اجتماعی سیاسی دین در ایران» شرکت کردند. محدثی جامعه شناس و معرفت شناس دین و قائمی نیا، محقق و سردبیر مجله ذهن است. مجری مراسم از حرکت اجتماعی عظیمی که یک موسسه دینی یک نفره در تاریخ ایران به راه انداخت، گفت. منظور او سخنرانی های علی شریعتی در حسینیه ارشاد بود. او پرسید آیا می توان کارنامه دین را مورد سنجش دینی قرار داد و اگر جواب مثبت است، آن سنجش باید درون دینی باشد یا برون دینی؟ محدثی در پاسخ گفت: «اتفاقی که در دنیای مدرن افتاد این بود که دین که همواره در تاریخ همه چیز را موضوع خود می کرد، در دنیای مدرن خود به موضوع بدل شد. تبدیل دین به موضوع در چهار حوزه اتفاق افتاد: 1)موضوع شدن عقلانی؛ یعنی آن چیزی که دین ارایه می دهد، عقلانی است یا خیر؟ 2) موضوع شدن سیاسی؛ ورود دین به عرصه سیاست سازنده است یا نه؟ جنگ های مذهبی در قرن17 بسیاری از متفکران را به فکر خارج کردن دین از عرصه عمومی انداخت. 3)موضوع شدن در مورد متون مقدس؛ آیا کتاب هایی که پیامبران ارایه داده اند باید از این کتب تفسیر هرمنوتیکی داشت؟ 4) موضوع شدن علمی و روانشناسی؛ اینکه آیا دین به زندگی بهتر کمک می کند؟» او در ادامه افزود: «چگونه می شود به نام خدا، انسان های بی گناه را کشت و جلو دوربین سر آنها را برید. این اتفاقات باعث شد بسیاری علیه این چهره از دین مبارزه کنند. وقتی دین از قلمرو شخصی وارد قلمرو اجتماعی و سیاسی می شود، این بحث ها مهم می شود.» قائمی نیا در جواب گفت: «دوره امروز با زمان شریعتی متفاوت است. پرسش های زمانه ما تغییر کرده و کارنامه دین آن زمان مطرح نبود. متفکری زنده است که مدام از آثارش پرسش های معاصر دربیاوریم. مشکلات مذکور بیشتر مربوط به مواجهه اسلام با مدرنیسم است. اتفاقی که در اروپا افتاد سیطره عقلانیت و عقل خودبنیاد بر همه امور بود. عقل خودش را محور قرار داد و همه چیز را زیر سوال برد. عقل مدرن به معنی سکولاریسم و غیبت خدا بود.» او مساله جنگ های مذهبی و تکثر دینی مورداشاره محدثی را مساله جدیدی ندانست و گفت: «این تضاد حتی در خود قرآن هم وجود دارد. وجود شیطان و ایستادن جلو خدا سرآغاز این اختلاف هاست. نزاع دینی سرشت جامعه بشری است و آن را نمی توان حذف کرد و فقط باید آن را تحلیل کرد. از قرن18 جامعه شناسانی همچون دورکیم نگاهی حذفی به دین داشتند و قصد داشتند ماهیت دین را عوض کنند. دین در دنیای مدرن به محاق رفت. در این شرایط و در اوج مدرنیسم، انقلاب اسلامی روی می دهد و نقش دین مهم می شود. حکومت دینی ایده ای قدیمی بود اما با انقلاب نگاه جهان به سمت ایران چرخید. در مورد بنیاد گرایی هم باید گفت غرب همواره تلاش می کند تضاد مدرنیته و اسلام را به درون خود اسلام منتقل کند.» قائمی نیا تا آخر مناظره بر یک موضوع اصرار می ورزید؛ اینکه محدثی دین را در مقام «تعریف» از دین در مقام «تحقق» جدا کند. وی تصریح کرد: «دین در مقام تعریف در کتاب و سنت آمده و در مقام تحقق چیزی است که در طول تاریح محقق شده است. علاوه بر این، بین دین و دینداران باید تفاوت گذارد.» محدثی در جواب قائمی نیا گفت: «ناچاریم دین را با تاریخ دین تحلیل کنیم چرا که حقیقتی که نزد خداست به ما ربطی ندارد و در ظهورات تاریخی باید بررسی شود. بسیاری از اوقات در دینداری بین نظر و عمل تناقض وجود دارد. آیا این مشکل دین است یا دینداران؟ مگر نه اینکه این نیروها در دستگاه فکری دین تربیت شده اند؟ به همین خاطر است که اسلام وقتی وارد ایران می شود اسلام ایرانی می شود و در یک جای دیگر اسلام آفریقایی و یک جای دیگر اسلام اروپایی می شود.» محدثی بر خلاف قائمی نیا تاکید کرد: «دین یک امر اجتناب ناپذیر نیست و وجود 800میلیون نفر ملحد بدون هیچ باور مذهبی در سراسر جهان نشانه ای از این است که دین در دوره مدرن یک امکان است.» قائمی نیا گفت: «روش کسانی که تلاش می کنند به اسم روشنفکری دینی، دین را نقد کنند ملهم از تفکرات مدرن و عقل خودبنیاد است که در تضاد با آموزه های شیعه است. با چه مجوزی باید بر اساس عقل مدرن و با پیش فرض های پراگماتیستی و فایده گرایانه دین را بررسی کرد؟ همچنین بررسی جامعه شناسانه به دین و هرگونه نگاه بیرون دینی مشروط به این است که جوهر دین حفظ شود.» اما محدثی در پاسخ گفت: «اتفاقا پسندیده است که بر اساس ارزش های مدرنیته و بر خلاف دیدگاه کهن فکر کنیم و تاثیرات دین در دنیا باید دیده شود.» قائمی نیا در پاسخ، انقلاب را مفهومی سنتی در نظر گرفت و گفت: «به نظر من شریعتی اتفاقا به دنیای سنتی تعلق دارد و با عقل مدرن به مذهب نگاه نمی کرد وگرنه اصلابه انقلاب که بر خلاف نگاه فایده گرایانه مدرنیته است، فکر نمی کرد.» او در حضور خانواده شریعتی خواستار این شد که «شریعتی را از دست جریان نوگرایی نجات دهید.» محدثی نظریات قائمی نیا را به این معنی دانست که «به چیزی امید ببندیم که هیچ وقت ظهور تاریخی ندارد و این به قول مارکس آگاهی کاذب است. آموزه های دینی همچون امربه معروف و نهی ازمنکر همه آثار اجتماعی دارند.» قائمی نیا در پایان با اشاره به توجه به متافیزیک در آثار مطهری و عدم توجه به آن در آثار شریعتی از تاثیرپذیری او از اگزیستانسیالیسم فرانسوی گفت؛ اختلافی که به گمان او نقطه اختلاف بحث او و محدثی در مناظره آن روز نیز بود.

دریافت فایل پی‌دی‌اف گزارش روزنامه شرق

تصاویر مراسم:

نویسنده : اپراتور سایت تاریخ ارسال : مارس 29, 2020 956 بازدید