در این بخش اماکن و نشانیهایی که هر کدام به نوعی به زندگی شریعتی طی ۴۳ سال مربوط میشده است، معرفی خواهد شد. محل تولد، آدرسهای محل سکونت (مشهد، پاریس، تهران)، اماکنی که با زندگی فرهنگی او در ارتباط است (باغ ابسرواتوار، حسینیه ارشاد،…) و نشانیهایی که به لحظات پایانی زندگی او مربوط میشوند.
دانشکده ادبیات، مشهد (۱۳۳۴ تا ۱۳۳۷)
دانشکده ادبیات (فردوسی) مشهد
نشانی: نرسیده به پنجراه سناباد، خیابان شاهرخ (اسداللهزاده)
دانشکده ادبیات مشهد در سال ۱۳۳۴ تاسیس میشود و شریعتی در فاصله سالهای ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۷ دانشجوی این دانشکده در رشته ادبیات است. پس از بازگشت از اروپا، او در فاصلهی سالهای۱۳۴۵ تا ۱۳۵۰ استاد تاریخ این دانشکده میشود. از سال ۱۳۵۰ شریعتی به وزارت علوم منتقل شده، امکان تدریس را از دست میدهد و در سال ۱۳۵۲، هنگامی که در زندان است حکم بازنشستگی میگیرد. امروزه این ساختمان متعلق به جهاد دانشگاهی مشهد است.
آخرین آدرس قبل از سفر به فرانسه برای تحصیل، تهران (خرداد ۱۳۳۷)
منزل آقای مومنی
نشانی: میدان امام حسین، خیابان دماوند، خیابان ایرانمهر
شریعتی پیش از سفرش به خارج از کشور برای ادامه تحصیل (۱۳۳۷) در این مکان ساکن بوده است. مادر و خواهر کوچکش (افسانه) به همراه او از مشهد به تهران آمده و در این خانه که متعلق به یکی از اقوام مادری بود، مستقر شدند. آقای مومنی از اولین مهاجرین روستای کاهک به تهران در دهه ۳۰ بود و از همین رو از اولین میزبانان هم ولایتیهای خود در این سالها. شریعتی در خرداد ۱۳۳۷ از همین منزل با بدرقه مادر، خواهر و میزبان، تهران را به مقصد پاریس ترک میکند.
کوچه شولشر، پاریس (۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸)
پاریس، شولشر
نشانی: پاریس، کوچه شولشر، پلاک ۱، طبقه آخر، پاریس ۱۴
1, Rue Victor Shoelcher
75014-Paris
کوچه شولشر، همجوار قبرستان مونپارناس در منطقه ۱۴ پاریس است. شریعتی چند ماه قبل از آمدن همسر و فرزندش به پاریس در سال ۱۳۳۸، دراین مکان ساکن بوده است. این کوچه به دلیل اقامت سی ساله سیمون دو بوار، نویسنده و فیلسوف فرانسوی (مولف کتاب جنس دوم) شهرت پیدا کرده است.
قبرستان مونپارناس، پاریس (۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸)
قبرستان مونپارناس
نشانی: پاریس، بولوار ادگار کینه، شماره ۳، پاریس ۱۴
Cimetiere Montparnasse
3, Boulevard Edgar Quinet
75014-Paris
شریعتی به مدت کمتر از یک سال در کوچه شولشر، واقع در ضلع شرقی قبرستان مونپارناس، سکونت داشته و این مکان محل تردد روزانه او بوده است. در این قبرستان چهرههای بزرگ فرهنگ و هنر و ادبیات از جمله شارل بودلر، امیل دورکهیم، ژان پل سارتر، سیمون دو بوار، ژان بودریار، اوژن یونسکو و ساموئل بکت مدفون هستند.
سیته انترناسیونال یونیورسیتر (شهرک دانشجویی بینالمللی پاریس) ( ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲)
سیته انترناسیونال یونیورسیتر(شهرک دانشجویی بین المللی پاریس)
نشانی: محل تجمعات نیروهای سیاسی ایرانی
Cite Internationale Universitaire de Paris
17, Boulevard Jourdan
75014 Paris
شهرک دانشجویی پاریس که در محله چهاردهم پاریس واقع شده بود، عبارت است از مجموعه اقامتگاههای دانشجویی که از ۱۹۲۵ به دانشجویان و محققین، هنرمندان و ورزشکاران خارجی و فرانسوی اختصاص داشت. پس از جنگ جهانی اول و با انگیزهی نوعی آشتی فرهنگی از یک سو و پاسخگویی به بحران خوابگاههای دانشجویی برای خارجیها، به همت وزیر آموزش عالی تاسیس شده است. در ایام جنگ جهانی دوم، توسط ارتش هیتلری اشغال شده بعد از جنگ و مرمت دوباره به دانشجویان سپرده شد. این شهرک دانشجویی از مراکز مهم تجمعات سیاسی بسیاری از تبعیدیها و اپوزیسیون سیاسی جهانی بوده است. برای ایرانیها نیز یکی از کانونهای اصلی تجمعات کنفدراسیون جهانی در دهه چهل و پنجاه به شمار میآمد. شریعتی در تمام سالهای اقامتش در پاریس برای شرکت در مجالس سیاسی دانشجویان ایرانی به این محل رفت و آمد داشته است.
آلیانس فرانسه، پاریس (۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸)
آلیانس فرانسه
نشانی: پاریس، خیابان راسپای، پلاک ۱۰۱، پاریس ۶
Alliance Francaise
101, Avenue Raspail
75006 Paris
آلیانس مدرسهایست با قدمتی بیش از صدسال که آموزش زبان فرانسه برای خارجیها را بر عهده دارد. شریعتی در بدو ورود به فرانسه (۱۳۳۷) علی رغم اینکه با زبان فرانسه آشنا بوده است، به منظور تقویت زبان خود در این مدرسه ثبت نام میکند. در نامهای به همسرش مینویسد:
«… صبحها به مدرسه آلیانس میروم که تقریبأ پنجهزار خارجی دارد و دو ساعت درس میخوانم.» (برسد به دست پوران عزیزم ،چ؛ دوم ۱۳۹۵)
باغ ابسرواتوار، پاریس (۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸)
باغ ابسرواتوار(Jardin de l’Observatoire)
نشانی: پاریس، شماره ۹۶، بولوار آراگو، پاریس ۱۴
Jardin de l’Observatoire
Boulevard arago 96
75014-Paris
«… او یک مجسمه تنها بود، برروی سکوی بلند و مغرورش ایستاده میاندیشید و گویی به این شهر ده میلیونی رنگا رنگ پر جوش و خروش کاری و سرکاری ندارد؛ خودش است و خودش؛ دو نفری باهم اند و فارغ از روزگار ! و این بود که او را دوست میداشتم و باور نمیکردم که او یک تکه سنگ بیجان و بیاحساس است که آن را تراشیده اند، هرگز! با او احساس شباهت و رفاقتی خاص میکردم و او را مردی در خور دوستی و ستایش مییافتم، گاه در برابرش لحظاتی میایستادم و به چشمهای پر تفکر و لبخند عمیقش و آن پیشانی مواج و پر وقارش چشم می دوختم و لبخندی از سر ستایش و هم احساسی و هم فهمی میزدم و احساس میکردم که لبخند لبهایش، به پاسخ من، کشیدهتر و روشنتر میشود، لبهایش درست تکان میخورد.» ( م.آ ۱۳)
باغ ابسرواتوار در پاریس یک باغ کوچک قرن نوزدهمی است در جوار پارک معروف لوکزامبورگ (که مجلس سنای فرانسه در آن قرار دارد) و به دلیل نزدیکی به ابسرواتوار پاریس (مرکز نجوم) این نام را به خود گرفته است. شریعتی به مدت یک سال (۱۳۳۸ تا ۱۳۳۹) به این باغ که در نزدیکی محل اقامت و نیز کلاسهای درسش قرار داشت رفت و آمد میکرد. مقاله «در باغ ابسرواتوار» که در کتاب کویر چاپ شده به تجربه حضور یکساله مداوم در این باغ اشاره دارد.
دانشگاه سوربن، پاریس (۱۳۳۸ تا ۱۳۴۲)
دانشگاه سوربن
نشانی پاریس، خیابان ویکتور کوزن، پلاک ۱، پاریس ۵
La Sorbonne
1.Rue Victor Cousin
75005 Paris
دانشگاه سوربن که از قرن سیزدهم توسط روبرت دو سوربن تاسیس شده و در آغاز دانشگاه الهیات بوده است تا کنون یکی از مراکز مهم آموزش عالی در فرانسه است. شریعتی از سال ۱۹۵۹تا ۱۹۶۴، دانشجوی ادبیات و تاریخ دانشکده سوربن (تاریخ قدیسین) بود و دکترای خود را تحت عنوان «فضایل بلخ» و زیر نظر پروفسور لازار گذراند.