ملاحظاتی در باب گفته ملکیان درباره شریعتی

عباس منوچهری

منبع: سایت اینترنتی بنیاد فرهنگی شریعتی

تاریخ: ۳۰ خرداد ۱۳۹۹

استاد ملکیان در گفتگوئی گفته اند که شریعتی یک استثناء بود. گفته اند که مستمعین شریعتی بعد از پایان سخنان شریعتی هیچ چیزی که به آن بیاندیشند در دست نداشتند. آنگاه کمی بعد می گویند صحبت شریعتی هشت شب تمام می شد اما دو صبح به خانه می رسید، چون در این فاصله با جوانان مستمع سخنان خود گفتگو می کرد. ایشان اما، این را به حساب تواضع شریعتی گذاشته اند نه شیوه «سخن» او.

زمانی افتخار گفتگوئی با استاد ملکیان را داشتم.   ایشان با بزرگواری خاص خودشان در پاسخ به درخواست بنده برای دیدار به دانشکده محل کار بنده آمدند و  در آن گفتگو از «عقل» گفتند و بنده، از مقام دانشجوئی، از زبان، که، چنانچه فلسفه قاره ای و شاعران ایرانی نشان داده اند، مقدم بر تعقل است و نه ابزار آن. …

در تفهیم اتهام به سقراط در دادگاه آتن  به وی گفته شد که  او با سخنان خود جوانان را گمراه می کند.  طنز تلخ تاریخ  اما اینکه، افلاطون شاگرد سقراط نیز حکم بر اخراج شاعران از شهر داد، به جرم گمراهی جوانان. واضح است که دادگاه آتن در آتن دمکراتیک بود و حکم افلاطون در آکادمی وی؛ پس هیچیک از این دو حکم قاعدتا از سوء نیت بر نیامده است؛ بلکه شاید بیش از هر چیز از غفلت آنان نسبت به چند و چون و تقدم و تاخر زبان و تفکر.

سقراط بنیانگذار تفکر اخلاق مدار در غرب محسوب می شود که با پای برهنه در کوی و برزن با جوانان هم سخن  شد. زبان او در دیالکتیک و نه در شیوه تجربه گرایانه تحلیلی چنان کار ساز شد که تاریخ مثل آن را ندیده است.  این شاید بدان جهت است که زبان مقوم تفکر است و شعر نابترین صورت زبان است.

عطار نیشابوری سخنور و شاعر خراسانی و هم ولایتی  شریعتی قبل از او، که مقتول اشرار استعماری و استبدادی مدرن شد، مقتول مغول شد. ابندو  هیچیک نه منطق ارسطوئی درس می دادند نه به شیوه تحلیلی بحث می کردند، اما بخاطر آنچه شاعرانه گفتند و بخاطر اینکه شاعرانه زیستند و شعر رهائی برای جوانان گفتند استثناء زمانه شده اند. البته هر چند شریعتی به قول استاد ملکیان مثل نداشت و ندارد، سهروردی نیز که حکمت ذوقی داشت مثل عطار از غربت غربی با بیان  شاعرانه فلسفه گفت و باز او نیز مقتول شد.

شاید فکر شریعتی به تنهائی را  نتوان نوشداروی زخمهای قرون بر تن و جان ایرانیان دانست، اما؛ اگر او را میراث دار و هم سخن شاعران رهائی از ظلم و ستم بدانیم، چه بسا به نتایجی غیر از آنچه استاد ملکیان رسیده است برسیم.

نویسنده : اپراتور سایت تاریخ ارسال : ژوئن 19, 2020 622 بازدید