در این بخش اماکن و نشانیهایی که هر کدام به نوعی به زندگی شریعتی طی ۴۳ سال مربوط میشده است، معرفی خواهد شد. محل تولد، آدرسهای محل سکونت (مشهد، پاریس، تهران)، اماکنی که با زندگی فرهنگی او در ارتباط است (باغ ابسرواتوار، حسینیه ارشاد،…) و نشانیهایی که به لحظات پایانی زندگی او مربوط میشوند.
خیابان آلزیا، پاریس (۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲)
پاریس، آلزیا
نشانی: پاریس، خیابان آلزیا، پلاک، پاریس ۱۴
Avenue d’Alesia
75014-Paris
1962-1964.
شریعتی و خانوادهاش دو سال آخر اقامت خود را در پاریس در این آدرس به سر بردهاند. امروزه این ساختمان در خیابان آلزیا از بین رفته است.
اولین محل اقامت در مشهد؛ خیابان استانداری (۱۳۴۳)
اولین محل اقامت در مشهد؛ خیابان استانداری (۱۳۴۳)
نشانی: مشهد، خیابان استانداری، کاشی ۱۶
شریعتی و خانوادهاش پس از بازگشت به ایران ـ که با دستگیری او (که کمی بیش از یک ماه به طول انجامید) در بدو ورود آغاز شد ـ مدت کوتاهی در منزل علی اکبر شریعت رضوی (پدر همسرش) ساکن می شوند. این منزل در اواخر دهه ۴۰ به فروش میرسد و در حال حاضر اثری از آن به جا نمانده.
دومین محل اقامت موقت در مشهد؛ کوی فرهنگ (۱۳۴۴ تا ۱۳۴۷)
منزل استاد محمد تقی شریعتی
(اقامت دوم پس از ورود به ایران)
نشانی: مشهد، خیابان تهران، کوی فرهنگ، نبش مشار
موسسه حسینیه ارشاد (۱۳۴۷ تا ۱۳۵۱)
سالهای ارشاد (۱۳۴۷ تا۱۳۵۱)
نشانی: تهران، جاده قدیم شمیران (دکترشریعتی)
«موسسه خیریه تعلیماتی و تحقیقاتی علمی و دینی حسینیه ارشاد» در سال ۱۳۴۳ در جاده قدیم شمیران، در منطقهای به نام چالهرز و توسط محمد همایون (سرمایه گذار اصلی این بنا)، دکتر ناصر میناچی مقدم (حقوقدان) و دکتر عبدالحسین علیآبادی (استاد حقوق دانشگاه) بنیان گذاشته شد. اعضای هیئت مدیره مرکب بود از آقایان محمد همایون (رئیس هیئت مدیره)، مرتضی مطهری (نائب رئیس)، ناصر میناچی (خزانهدار) و سید علی شاهچراغی و محمد تقی جعفری اعضاء علی البدل از تاریخ ۲۶ آذر ۱۳۴۵. شریعتی از سال ۱۳۴۷ به دعوت آیتالله مطهری همکاری خود را با حسینیه ارشاد آغاز کرد و تا زمان بسته شدن حسینیه ارشاد در آبان ۱۳۵۱ به این همکاری ادامه داد.
چاپخانه طوس (۱۳۴۷ و ۱۳۴۹)
چاپخانه طوس
مشهد، ایستگاه سراب
چاپخانه توس از قدیمیترین چاپخانههای مشهد است که در سال ۱۲۸۰ تاسیس شده است. شریعتی کتابهای اسلامشناسی و کویر را در دوران مدیریت آقای بنایی (۱۳۵۴ـ ۱۳۱۰) منتشر میکند. کتاب اسلامشناسی در سال ۱۳۴۷ و کتاب کویر در سال ۱۳۴۹ در این چاپخانه منتشر میشوند.
چهارمین محل اقامت در مشهد؛ کوهسنگی (۱۳۴۸ تا ۱۳۵۱)
پس از بازگشت
چهارمین محل اقامت در مشهد (۱۳۴۸-۱۳۵۱)
نشانی: مشهد، خیابان کوهسنگی، خیابان عدالت. پلاک
این خانه در تاریخ ۱۳۴۸ به قیمت ۸۰ هزارتومان در خیابان عدالت در کوهسنگی مشهد خریداری میشود و خانواده شریعتی تا ۱۳۵۱ در همین آدرس زندگی میکنند. همجواری این خانه با سازمان امنیت مشهد موجب طنزپرداری شریعتی بود. وقتی دانشجویان از او میپرسند که شنیدهایم شما را دستگیر کردهاند، میگوید: «ما را دستگیر نمیکنند، بلکه از همان بالای دیوار صدا میکنند.»
این خانه در سال ۱۳۵۱ به فروش میرسد و سپس خانواده شریعتی در تهران مستقر میشوند. طی سالهای اخیر این منزل تخریب شده و به جای آن ساختمانی چهار طبقه ساخته شدهاست.
دانشکده ادبیات مشهد (۱۳۵۰ تا ۱۳۴۵)
سالهای تدریس
نشانی: مشهد، سه راه ادبیات
شریعتی پس از بازگشت به ایران (در سال ۱۳۴۲) تا سال ۱۳۴۵ به معلمی ادامه میدهد. یک سال نیز در فاصله ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۴ به عنوان بررّس کتب درسی به تهران میرود اما از سال ۱۳۴۵ و به دنبال امتحانی که از سر میگذراند وارد دانشکده مشهد شده و تدریس تاریخ را بر عهده میگیرد. محصول پنج سال تدریس در این دانشکده کتابهای «تاریخ تمدن»، «ویژگیهای قرون جدید» و «اسلامشناسی تاریخی» است. این دانشکده همان مکانی است که شریعتی ایام دانشجویی خود را نیز در آنجا طی کرده است. در حال حاضر این مکان به جهاد دانشگاهی مشهد تغییر کاربری داده است.
آپارتمان ارشاد (۱۳۵۰ تا ۱۳۵۱)
یک سال همجوار حسینیه ارشاد (۱۳۵۰-۱۳۵۱)
نشانی: تهران، خیابان جاده قدیم شمیران، روبروی حسینیه ارشاد، آپارتمان حسینیه ارشاد
شریعتی پس از انتقال به وزارت علوم و ممنوع التدریسی در دانشکده ادبیات مشهد در سال ۱۳۵۰به تهران آمد و در این شهر مستقر شد تا بتواند فعالیتهای خود را در حسینیه ارشاد به شکل پیوستهتری ادامه دهد. کلاسهای اسلامشناسی و تاریخ ادیان در همین ایام برگزار میشد. حسینیه ارشاد یک واحد آپارتمان متعلق به موقوفاتش را که درست روبهروی حسینیه قرارداشت در اختیار شریعتی قرار داد و او به مدت یک سال در این واحد مستقر شد. با بسته شدن حسینیه ارشاد شریعتی این آپارتمان را رها کرده و چند ماهی تا قبل از دستگیری بهطور مخفی زندگی می کند.
منزل محمد شریعتی (پسر عمو) (آبان ۱۳۵۱ تا تیر ۱۳۵۲)
چند ماه زیست مخفی
آدرس: خیابان پیروزی (فرحآباد سابق)، خیابان خروش، پلاک ۶۹، (پلاک قدیم ۷۹)
شریعتی از آبان ۱۳۵۱ تا تیر ۱۳۵۲در منازل اقوام و همولایتیهای خود زندگی میکند. طولانیترین مدت اقامت وی در منزل پسر عمویش، محمد شریعتی (پلاک ۶۹) و نیز خانهای کوچک در کنار همین منزل در پلاک ۱ کوچه خدایی سپری شده است. این خانه که در همسایگی خانه حجه الاسلام روشن، (پلاک ۷۳) از منتقدین جدی شریعتی در آن سال ها قرار دارد، همچنان پابرجاست. حجه الاسلام روشن که با نام دانشجو کتابهایی در نقد شریعتی نوشته در سال ۱۳۹۶ وفات یافت و شاید هرگز ندانست که چند صباحی شریعتی زیست مخفی خود را همجوار با او طی کرده است.
کمیته مشترک ضد خرابکاری «موزه عبرت» (مهر ۱۳۵۲ تا اسفند ۱۳۵۳)
سالهای اسارت
خیابان شهید یرجانی، خیابان کوشک مصری، پلاک ۱۱
این ساختمان که در باغ ملی تهران قرار دارد در سال ۱۳۱۱ در زمان رضا شاه تاسیس شده و در زمان حکومت پهلوی زندان زنان و سپس زندان مشترک ضد خرابکاری نام گرفت. شریعتی حدود ۱۸ ماه در این زندان به سر برده است. (مهر ۱۳۵۲ تا ۲۹ اسفند ۱۳۵۳). این زندان پس از انقلاب به نام ندامتگاه توحید به کار خود ادامه داد و از سال ۱۳۸۱ بدل به موزه عبرت شده است.