دکتر شریعتی، خاطرات و اندیشه‌ها | مهدی بازرگان (جهان اسلام ـ تیر و مرداد ۷۲)
دکتر شریعتی، خاطرات و اندیشه‌ها
مهدی بازرگان
منبع: مجله جهان اسلام (شماره ۱۳)
تاریخ: تیر و مرداد ۱۳۷۲
مصاحبه حاضر، آخرین گفتگوی مهندس مهدی بازرگان درباره شریعتی، یک سال و نیم قبل از مرگ است. این مصاحبه با دوماه‌نامه«جهان اسلام» به مدیر مسئولی سید هادی خامنه ای در شماره ویژه شانزدهمین سالگرد شهادت دکتر شریعتی در سال 1372 صورت گرفته و به چاپ رسیده است.
در فاصله کوتاهی که به انتشار یادمان فراق معلم شهید انقلاب، دکتر علی شریعتی مانده بود با سئوالاتی پیرامون «نقش فکری دکتر در پیروزی انقلاب»، نگرش وی بر برداشت سنتی از دین، میزان نقدپذیر بودن آراء ایشان، نحوهٔ برخورد دکتر با فرهنگ و تمدن مغرب زمین و … به سراغ مهندس بازرگان رفتیم و ایشان با توجه به نامساعد بودن وضع مزاجی و فرصت زمانی کوتاهی که تا انتشار ویژه‌نامه در اختیارشان نهاده بودیم، در گفتگویی یک‌ساعته با سرویس معارف روزنامه جهان اسلام شرکت نمودند و به ذکر نکاتی تاریخی، توضیحی دربارهٔ مقاطع خاصی از زندگی دکتر پرداختند که ذیلاً توجه خوانندگان گرامی را به آن جلب می‌نمائيم.
اعلامیه‌ی مشترکِ آیت الله مطهری و مهندس بازرگان درباره‌ی شریعتی (۲۳ آذر ۱۳۵۶)
اعلامیه‌ی مشترکِ مطهری و بازرگان درباره‌ی شریعتی
۲۳ آذر ۱۳۵۶
این سندْ نامه‌ی رسمی مشترک آیت الله مرتضی مطهری و مهندس مهدی بازرگان است که در آذر ۱۳۵۶ نوشته شده و انتشار یافته است و در آن اشاره به ضرورت تصحیح آثار شریعتی می‌شود. بازتاب منفی این اطلاعیه که کمی پس از مرگ شریعتی صادر شده بود موجب ان شد که مهندس بازرگان کمی بعد از انتشار این نامه در نامه دومی مواضع خود را تدقیق و تشریح کرد. (متن این نامه دوم در ضمیمه موجود است.) ابراهیم یزدی در باره این نامه و شرایط انتشارش اینگونه توضیح می‌هد: «هنگامی که بازرگان و مطهری آن نامه را نوشتند و امضاء کردند در بیرون با عکس العمل های بدی روبرو شدند. در حالی که مرحوم بازرگان برای ما توضیح داد که نامه را امضا کرده تا بتواند جو فوق العاده ملتهبی را که علیه شریعتی به وجود آورده بودند، تخفیف بدهد و بر خلاف آن چیزی که گفته می شود که آن متن را مطهری تهیه کرده بود و مرحوم بازرگان در حالت رودربایستی آن را امضا کرده، آن را مرحوم بازرگان تهیه و مطهری هم امضا کرده بود. بازرگان متعمدا از مطهری به عنوان شخصیت شناخته شده روحانی خواست نامه را امضا کند که آن جو را کاهش دهد ولی علی الاصول روشنفکران دینی این نامه را نپسندیدند، به خصوص با توجه به جاذبه سخنان شریعتی در آن تاریخ و جو مبارزات انقلابی که وجود داشت و این که شریعتی و دوستانش در نوک پیکان حملات دشمن قرار داشتند». ( اندیشه پویا، شماره ۵۰ ـ اردیبهشت ۱۳۹۷) (بیشتر…)
نامه به مهدی بازرگان(۱۳۴۷)
متهم به «بی‌قیدی هنرمندانه»ام!
تاریخ نامه: ۱۳۴۷
مهندس بازرگان طی نامه‌ای از شریعتی می‌خواهد که در پروژه‌ی تحقیقاتی در باره عاشورا و نیز نشست‌هایی در باره بیعت که قرار بوده است به همت انجمن مهندسین برگزار گردد مشارکت کند . این نامه در سال ۱۳۴۷ در جواب این درخواست نوشته شده‌است.
این نامه برای اولین بار در اسفند ۱۳۷۳، یک ماه پس از مرگ مهندس بازرگان در نشریه ایران فردا به چاپ می‌رسد. از همین رو در هیچ یک از دو مجموعه آثار شریعتی که به نامه‌های او اختصاص دارد چاپ نشده است.( مجموعه آثار ۱ با مخاطبهای آشنا و مجموعه آثار ۳۴ نامه‌ها)
اطلاعیه دوم مهندس بازرگان درباره‌ی دکتر شریعتی (۲ بهمن ۱۳۵۶)
اطلاعیه دوم مهندس بازرگان درباره‌ی دکتر شریعتی
مهندس مهدی بازرگان
تاریخ: ۲ بهمن ۱۳۵۶
چند ماه پس از مرگ دکتر علی شریعتی مرحومان مهندس مهدی بازرگان و آیت‌الله مطهری اطلاعیه مشترکی (به تاریخ ۲۳ آذر ۱۳۵۶) درباره شریعتی انتشار دادند. در قسمتی از این نامه آمده بود: «اینجانبان معتقدیم نسبتهایی از قبیل سنی‌گری و وهابی‌گری به او بی‌اساس است و او در هیچ‌یک از مسائل اصولی اسلام از توحید گرفته تا نبوت و معاد و عدل و امامت گرایش غیر اسلامی نداشته است.» و در ادامه با اشاره به تحصیلات غربی دکتر شریعتی اضافه شده بود که او «در مسائل اسلامی حتی در مسائل اصولی دچار اشتباهات فراوان گردیده است.» دوپارگی ظاهری این دو عبارت و برخی مفاد دیگر این اطلاعیه باعث سوءاستفاده‌های فراوانی از آن شد که در نهایت منجر به صدور اطلاعیه دیگری از سوی مرحوم مهندس بازرگان گردید.
خاطرات ابراهیم یزدی
ازهجرت تا شهادت دکتر شریعتی
ابراهیم یزدی
از دوستان علی شریعتی، پزشک
